آشنایی مختصر با انواع بستر کشت

پرلایت نوعی سنگ آتشفشانی با ترکیب اسیدی تا حد واسط است که در محیط آب و یا مرطوب تشکیل می‌شود. پرلایت یا پرلیت دارای بافت شیشه‌ای است و به سبب… 

بستر کشت‌های (بستر کاشت) مرسوم عبارتند از:

پرلایت
پیت ماس
هوموس
ورمی کمپوست
کوکوپیت
ورمیکولیت
کمپوست

پرلیت Perlite

پرلایت نوعی سنگ آتشفشانی با ترکیب اسیدی تا حد واسط است که در محیط آب و یا مرطوب تشکیل می‌شود. پرلایت یا پرلیت دارای بافت شیشه‌ای است و به سبب همراه داشتن آب، اشکال کروی در آن ایجاد شده است.

علت افزودن پرلیت به خاک بیشتر برای ایجاد تبادل هوایی است و بدلیل عدم تبادل کاتیونی نمی‌تواند مواد غذایی را به صورت یون نگهداری کند و حالت خنثی دارد و چهار برابر وزن خود آب جذب می‌کند.

پرلایت یک ماده سفید و گاهی مایل به خاکستری هست که از گدازه‌های آتشفشانی سرد شده استخراج می‌شود.

پرلایت می‌تواند 3-4 برابر وزن خودش آب جذب کرده که این خاصیت مهمی برای این ماده است.

پرلایت هیچ ماده معدنی ندار و علت استفاده از این بستر کشت بیشتر برای بهبود ساختمان فیزیکی خاک و افزایش میزان خلل و فرج برای تهویه و اکسیژن رسانی بیشتر است.

بیشتر بخوانید : کاشت سبزیجات در بسته های کاه

خاک شنی : خاک‌های شنی توانایی کمی در جذب و نگهداری آب دارند و از طرفی در معرض آفتاب سریع داغ می‌شود که دو عیب بزرگ محسوب می‌شود، پرلایت می‌تواند با جذب بیشتر آب مشکل اول رو برطرف کرده و از طرفی بخاطر رنگ سفیدی آن می‌تواند میزان گرم شدن خاک شنی را کم کند.

خاک رسی : خاک‌های رسی ذرات ریز و چسبنده‌ای‌ دارند که گاهاً باعث حالت خفگی و گندیدگی ریشه‌ها می‌شوند، پرلایت می‌تواند با حالت کروی و به نسبت محکم خودش فاصله ‌ای بین ذرات رس ایجاد کند و با ایجاد تهویه مناسب، ریشه و میکروارگانیسم‌ها را از حالت خفگی در آورده و باعث رشد و گسترش بهتر ریشه‌ها و جذب عناصر غذایی شود.

پرلایت را می‌توان در ته گلدان به جای تکه‌های سفال هم ریخت که زهکش خوبی می‌تواند باشد.

پیت ماس(Peat Moss)

پیت ماس نوعی خزه است که به آن خزه تورب هم می گویند و بیشتر در شمال نیمکره شمالی و در سرزمین‌های مرطوب جایی که گیاهان بزرگ‌تر به دلیل سرمای زیاد و شرایط سخت محیط نمی‌توانند رشد کنند، این خزه می‌تواند زندگی کند.

در مرحله ای از چرخه عمر خزه تورب که به صورت پوسیده و گیاه خاک در آمده، بعد از فشرده شدن به عنوان بهبود دهنده خاک و بسترهای کشت مورد استفاده قرار می‌گیرد، که ظرفیت آبگیری و همچنین ظرفیت جذب مواد غذایی را بالا می‌برد. همچنین هنگام استفاده از خاکهای شنی و ماسه ای و به عنوان بستر کشت برای گیاهانی که برای رشد و نمو به رطوبت بالایی احتیاج دارند و همچنین به عنوان ترکیب خاک برای گلدان‌ها به خصوص برای گلدان‌های آپارتمانی استفاده می‌شود.

درصد ماده آلی پیت ماس بالاست و باعث بالا رفتن این مواد در خاک و بهبود ساختمان خاک می‌شود.

این ماد ه همچنین در خاک‌های سنگین رسی و سخت باعث نرم و سست شدن خاک شده و به رشد بهتر ریشه کمک می‌کند.

از دیگر مزایای آن می‌توان به کمک به بهم پیوستن خاک‌های سبک و شنی، نگهداری کود و جلوگیری از آبشویی و حفاظت در برابر فرسایش اشاره کرد.

بیشتر بخوانید : آموزش اصول کوددهی

هوموس (Humus)

هوموس یا گیاخاک بخش آلی خاک است. گیاه خاک باقیمانده گیاهان و اجساد جانوران پس از مرگ آن‌هاست به طوری که دیگر نتوان نوع گیاه یا جانور را تشخیص داد.

هوموس سبب تیرگی خاک می‌شود، علاوه بر این هوموس آب و هوا و مواد غذایی را به خاک و ریشه می‌رساند. مقدار گیاه خاک در کشتزارها،‌ باغ‌ها و باغچه‌ها زیاد و در خاک‌های بیابانی بسیار کم است.

هوموس آب خاک و فضای خالی بین ذرات را افزایش می‌دهد و برای رشد گیاهان بسیار مفید است.

ورمی کمپوست(Vermicompost(

ورمی کمپوست متشکل از ورمی (کرم خاکی) و کمپوست (کود آلی) به معنای نوعی کود آلی است که از فعالیت کرم خاکی حاصل می‌گردد. بیش از ۲۷۰۰ نوع کرم خاکی در طبیعت وجود دارد این کرم‌ها با کاوش خاک و تغذیه عناصر موجود در خاک و آمیختن آن با آنزیم‌های موجود در بدن خود، خاک را تازه می‌کنند و قدرت باروری آن را افزایش می‌دهند همچنین به دلیل جابجایی مداوم در خاک، با ایجاد سوراخ‌های زیاد، راه نفوذ اکسیژن به خاک را آسان می‌کنند.

کلمه ورمی (Verms) از لغت لاتین ورم (Vermis) گرفته شده که به معنی کرم است. تولید ورمی کمپوست فرایندی نیمه هوازی است (حدود ۸۰% رطوبت) که توسط گونه‌ای خاص از کرم‌ها، قارچ‌ها، باکتری‌ها و اکتینومیست‌ها انجام می‌شود، همچنین مواد حاصل از بستر رشد کرم بوده که پس از دفع مواد زائد از سیستم گوارشی کرم در محیط باقی می‌ماند، این بستر کشت مجموعه ای از فضولات کرم به همراه مواد آلی تجزیه شده و نیز اجساد کرم‌هاست که برای گیاه ارزش غذایی فراوانی دارد. در خاک‌هایی دارای مواد دفع شده توسط کرم‌ها، عناصری مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم ۵ الی ۱۱ مرتبه بیشتر از خاک‌های بدون کرم است. در اثر عبور مواد آلی از دستگاه گوارش کرم، عناصری از جمله ریز مغذی ها زیاد می‌شوند.

تولید ورمی کمپوست، تغذیه کرم‌های قرمز حلقوی بارانی موسوم به Eisenia Foetida از مواد آلی پسماندهای آشپزخانه بوده و محصول این فرایند کود آلی است که یکی از غنی‌ترین کودهای شناخته شده در دنیا است.

کمپوست کردن شاید قدیمی‌ترین روش بازیافت باشد. کمپوست ترکیبی از ضایعات مواد خوراکی و زباله‌هایی است که از طریق تجزیه هوازی به خاک سیاه و سفید غنی دگرگون شده است. فرآیند کمپوست بسیار ساده است و توسط افراد با تجربه در خانه‌های خود، کشاورزان در زمین‌هایشان و به شکل صنعتی نیز انجام می‌شود.

این بستر کشت که از پسماندهای خانگی و غذایی تولید می‌شود، یکی از عالی‌ترین کودها برای مصارف کشاورزی به شمار می‌رود و تولیدکنندگان گل و گیاه نیز امکان استفاده از این کود را دارند. منیزیوم و فسفات موجود در این کود سبب آبرفتی شدن خاکهای کشاورزی و جذب سریع‌تر مواد مغذی درون خاک می‌شود. کمپوست، خاک بسیار غنی و مورد استفاده است که در مکان‌هایی همچون در باغ‌ها، محوطه سازی، باغداری، و کشاورزی به عنوان کود به کار می‌روند. کمپوست به عنوان یک آفت‌کش طبیعی برای خاک نیز می‌باشد. در خاک کمپوست اکوسیستم‌ها برای کنترل فرسایش، زمین و جریان بهسازی خاک، ساخت و ساز تالاب و به عنوان پوشش دفن زباله بسیار مفید است.

این فرآیند طبیعی، مواد آلی را به ماده ای غنی دگرگون می‌سازد. کمپوست مکملی بسیار سودمند برای بهبودی و بهسازی و تقویت خاک است. ترکیبات تولید شده در این فرآیند به آسانی برای گیاهان قابل جذب است و جایگزینی دیگر برای کودهای شیمیایی در کشاورزی است.

کوکوپیت (Cocopeat)

کوکوپیت نوعی بستر کشت است که با استفاده از الیاف پوست و پوشش میوه نارگیل تهیه می‌شود. کوکوپیت معمولاً به صورت فشرده به بازار عرضه می‌شود و مصرف کننده نهایی با افزودن آب به این الیاف فشرده آن‌ها را برای استفاده آماده می‌کند. بعد از افزودن آب، هر یک کیلوگرم کوکوپیت فشرده می‌تواند به ۱۵ لیتر کوکوپیت مرطوب تبدیل شود.

بیشتر بخوانید  : نکاتی جهت افزایش سرعت در فرآیند تولید کمپوست

فواید استفاده از کوکوپیت

- توانایی نگهداری آب بالا: کوکوپیت در مقایسه با پیت ماس نیاز به آبیاری کمتری (تا۶۵%) دارد. کوکوپیت نسبت به پیت ماس آب بیشتری نگهداری می‌کند.

- توانایی دوباره خیس شدن و خصوصیت زهکشی سریع کوکوپیت، باعث کاهش از دست رفتن نوترینت‌ها از طریق آبشویی می‌شود.

- pH کوکوپیت خنثی تا کمی اسیدی است و بنابراین برای گیاهان بسیار مناسب است.

- کوکوپیت طبیعی‌ترین تهویه کننده خاک است و از سخت شدن خاک جلوگیری می‌کند و تخلخل خاک را افزایش می‌دهد.

- کوکوپیت به رشد باکتری، قارچ و علف هرز مقاوم است و در واقع بدون پاتوژن است.

- مقدار بالای لیگنین در آن توسعه میکروارگانیسم‌های مطلوب را تشویق می‌کند.

- کوکوپیت می‌تواند به عنوان یک محیط کشت بدون خاک در هیدروپونیک مورد استفاده قرار بگیرد.

- کوکوپیت کاملاً آلی است. هیچ گونه تأثیر نامطلوبی بر محیط زیست ندارد.

- از لحاظ فیزیکی مقاوم است و به کندی تجزیه می‌شود و فقط وقتی ۱۰ ساله است شروع به تجزیه شدن می‌کند.

- کوکوپیت تا ۴ سال قابل استفاده مجدد و برگشت است.

کوکوپیت برای بستر کشت در هیدروپونیک، گلخانه‌های تولید گیاه زینتی و سبزیجات گلخانه‌ای کاربرد دارد. معمولاً به صورت مخلوط با پرلایت، پیت و ماسه به کار می‌رود.

ورمیکولیت Vermiculite

ورمیکولیت نوعی از مجموعه کانی‌هاست نام میکا که خاصیت سبک بودن جذب آب دارد و به دلیل قابلیت تبادل کاتیونی می‌تواند در کشت‌های بدون خاک هم مورد استفاده قرار گیرد و عناصر غذایی را نگهداری می‌کند و از نظر واکنش شیمیایی خنثی است.

بیشتر بخوانید : آشنایی با انواع کود NPK 

کمپوست (COMPOST)

کمپوست کردن زباله‌ها یکی از قدیمی‌ترین روش‌های بهینه سازی زباله‌هاست که البته با پیشرفت علم و فناوری، روش‌های تولید آن نیز تغییر کرده است. کمپوست ترکیبی از ضایعات مواد خوراکی و زباله‌هایی است که از طریق تجزیه هوازی به خاک سیاه و سفید غنی دگرگون شده است.

این بستر کشت که از پسماندهای خانگی و غذایی تولید می‌شود، یکی از عالی‌ترین کودها برای مصارف کشاورزی به شمار می‌رود و تولیدکنندگان گل و گیاه نیز امکان استفاده از این کود را دارند.

منیزیوم و فسفات موجود در این کود سبب آبرفتی شدن خاک‌های کشاورزی و جذب سریع تر مواد مغذی درون خاک می‌شود. کمپوست، خاک بسیار غنی و مورد استفاده است که در مکان‌هایی همچون در باغ‌ها، محوطه سازی، باغداری و کشاورزی به عنوان کود بکار می‌روند.

کمپوست همچنین به عنوان یک آفت‌کش طبیعی برای خاک نیز عمل می‌کند. در خاک کمپوست اکوسیستم‌ها برای کنترل فرسایش، زمین و جریان بهسازی خاک، ساخت و ساز تالاب و به عنوان پوشش دفن زباله بسیار مفید است.

کود کمپوست به روش طبیعی درست شده و عمدتاً برای خاک مصرف خوبی دارد. وقتی کمپوست در خاک اضافه می‌شود، میزان نگهداری آب در خاک را سه تا شش برابر و از تبخیر یکباره آن جلوگیری می‌کند.

این مسئله موجب می‌شود اقلامی که خاک برای تقویت گیاه کم دارد، جبران شده و به‌طور طبیعی به رشد گیاه کمک کند.