راهنمای جامع کاشت آمارانتوس

• نام گیاه: آمارانتوس
• نام علمی: Amaranthus spp.
• خانواده گیاهی: Amaranthaceae  (خانواده آمارانتوس)
• منطقه بومی: بومی قاره‌های آمریکا (شمالی، مرکزی و جنوبی) و همچنین بخش‌هایی از آسیا و آفریقا

توضیحات گیاه‌شناسی

کاشت گیاه آمارانتوس (متعلق به جنس Amaranthus) می‌تواند به صورت یک‌ساله یا چندساله انجام شود. این گیاه به دلیل برگ‌های خوراکی، دانه‌های مغذی و گل‌های زیبا در سراسر جهان محبوبیت بسیاری دارد. اگر هدف از کاشت آمارانتوس مصارف خوراکی باشد، آن را به ‌صورت یک‌ساله پرورش می‌دهند و در پایان یک فصل رشد برداشت می‌کنند.

جهت خرید بذر آمارانتوس اینجا را کلیک کنید!

از نظر اندازه و شکل، گونه‌های آمارانتوس تنوع زیادی دارند. برخی گونه‌های آن به شکل گیاهان زینتی کوتاه‌قد و برخی دیگر به‌صورت گیاهان ایستاده و بلند ( تا ارتفاع ۲.۵ متر) هستند. هدف از کاشت ارقام ایستاده و بلند این گیاه، تولید دانه است. ساختار این گیاه متشکل از یک ساقه مرکزی قوی و منشعب است که نوع و میزان انشعابات بسته به نوع گونه و رقم آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی از گونه‌ها دارای ساختار فشرده و بوته‌ای هستند، در حالی که برخی دیگر دارای رشد گسترده و پراکنده می‌باشند.

برگ‌های گیاه آمارانتوس معمولاً پهن و نیزه‌ای شکل هستند و بسته به گونه و رقم آن، اندازه و شکل متفاوتی دارند. این برگ‌ها به‌صورت متناوب روی ساقه قرار گرفته‌اند و اغلب دارای رگبرگ‌های برجسته هستند. سطح برگ‌ها نیز بسته به نوع گونه ممکن است صاف یا کمی بافت‌دار باشد. رنگ برگ‌های آمارانتوس بسیار متنوع است و می‌تواند سبز، قرمز، بنفش و برنزی باشد. رنگ این برگ‌ها به صورت یکدست و با الگوهای ابلق یا گرادیانی است.

بعد از کاشت بذر گل آمارانتوس، این گیاه گل‌های منحصربه‌فرد و رنگارنگی تولید می‌کند. این گل‌ها به شکل خوشه‌های متراکم و کشیده موسوم به گل‌آذین آرایش یافته‌اند. شکل گل‌آذین بسته به نوع گونه متفاوت است و می‌تواند خوشه‌ای، خوشه مرکب یا سنبله‌ای باشد. باید دقت داشت که گل‌ها به دلیل اندازه‌ی کوچکشان کمتر جلب توجه می‌کنند، اما براکت‌های رنگی اطراف آن‌ها باعث ایجاد جلوه‌ای زیبا و چشم‌نواز در گل‌آذین می‌شود. رنگ گل‌ها نیز بسته به نوع گونه و ارقام آن می‌تواند از قرمز، بنفش و صورتی تا سبز و زرد متغیر باشد.

کاشت گیاه آمارانتوس

حقایق جالب درباره آمارانتوس

• علت محبوبیت کاشت آمارانتوس به برگ‌های مغذی آن محدود نمی‌شود و می‌تواند به دلیل دانه‌های بسیار مغذی و بدون گلوتن آن نیز باشد.
• آمارانتوس همانند کینوآ و گندم سیاه به‌عنوان یک شبه‌ غله شناخته می‌شود و می‌توان از آن در غذای‌های مختلف استفاده کرد.
• آزتک‌ها و دیگر فرهنگ‌های بومی قاره آمریکا، آمارانتوس را به‌عنوان وعده اصلی در مراسمات دینی استفاده می‌کردند.
• این گیاه مقاومت به خشکی بالایی دارد و می‌تواند در آب‌وهوای متنوع رشد خوبی از خود نشان دهد.
• برگ‌های آمارانتوس غنی از ویتامین‌های A و C و همچنین کلسیم، آهن و پروتئین هستند.
• برخی از ارقام آمارانتوس به دلیل داشتن برگ‌های رنگارنگ و گل‌های چشم‌نواز، صرفا جنبه زینتی دارند.

اطلاعات پایه‌ای درمورد کاشت آمارانتوس

• نیاز به نور: تمام روز آفتاب
• نیاز به آب: کم تا متوسط
• نوع خاک و ویژگی‌های آن: اگرچه این گیاه می‌تواند در بسیاری از خاک‌ها با هر سطح رطوبتی رشد کند، اما بهترین شرایط برای رشد آن وجود خاک‌های غنی، حاصلخیز و لومی یا لومی-رسی با ظرفیت نگهداری آب بالا است.
• pH خاک: بین ۴.۵ تا ۸.۰
• اندازه گلدان برای کاشت آمارانتوس: حداقل ۳۰ سانتیمتر (۱۲ اینچ) قطر

بررسی روش کاشت آمارانتوس

آمارانتوس یک محصول مناسب برای فصول گرم است، از اینرو بهتر است کاشت آن زمانی که دمای خاک به طور پیوسته بالاتر از ۱۵ درجه سانتی‌گراد است، انجام شود. این گیاه معمولاً در دماهای بین ۲۲ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد رشد خوبی از خود نشان می‌دهد و شرایط گرم‌تر معمولاً باعث رشد بهتر آن نیز می‌شود. حداقل دمای لازم برای جوانه‌زنی دانه‌ها، حداقل ۱۵-۱۷ درجه سانتی‌گراد است.

• بهترین زمان کاشت آمارانتوس: بهار، پس از آخرین یخبندان، بهترین زمان برای کاشت آمارانتوس است؛ اما در مناطقی که زمستان‌های سخت دارند، بهتر است که گیاه در اواخر بهار کاشته شود.
• فاصله‌گذاری: ۲۰-۴۰ سانتیمتر بین گیاهان و ۴۵-۹۰ سانتیمتر بین ردیف‌ها
• روش کاشت دانه: دانه‌ها را می‌توان مستقیماً در خاک کاشت. همچنین می‌توان آنها را ابتدا در سینی کاشت و سپس نهال‌ها را به خاک منتقل کرد.
• عمق کاشت دانه: ۰.۵ سانتیمتر (¼ اینچ)
• زمان برداشت: ۷-۸ هفته پس از کاشت از دانه
• طول و عرض بالغ: ۶۰-۱۵۰ سانتیمتر طول، ۳۰-۶۰ سانتیمتر عرض
• روش تکثیر: از طریق کاشت دانه

شرایط مراقبت و نگهداری از آمارانتوس

شرایط مراقبت و نگهداری از آمارانتوس

• نکات آبیاری: به‌طور منظم آبیاری کنید و خاک را مرطوب نگه دارید، اما از آبیاری زیاد که باعث آب‌گرفتگی خاک شود، اجتناب کنید.
• کوددهی: هر ۴-۶ هفته با کمپوست یا کود متعادل به گیاه کود بدهید.
• هرس: برگ‌های مرده یا زرد شده را در صورت نیاز قطع کنید.
• قیم‌گذاری: برای جلوگیری از خم شدن برخی از ارقام بلند، استفاده از نگهدارنده یا قیم الزامی است.

سختی کاشت آمارانتوس

آمارانتوس رشد آسانی دارد.

نکات مهم در کاشت آمارانتوس

• آمارانتوس در دماهای گرم بهترین رشد را دارد، بنابراین پس از آخرین یخبندان کاشت را انجام دهید.
• به منظور جلوگیری از تراکم بیش از اندازه و رشد بهتر گیاه، نهال‌ها را در فواصل زمانی کم تنک کنید.
• اطراف گیاهان مالچ بپاشید تا از این طریق رطوبت خاک حفظ شود و از رشد علف‌های هرز جلوگیری به عمل آید.
• برگ‌ها را به‌طور منظم برداشت کنید تا به رشد برگ‌های جدید کمک نماید.

گیاهان همراه

گیاهان مناسب برای کاشت در مجاورت این گیاه: لوبیا، گوجه‌فرنگی، فلفل، پیاز

گیاهان نامناسب برای کاشت در مجاورت این گیاه: ذرت (زیرا ممکن است برای جذب مواد مغذی با یکدیگر رقابت کنند)

آفات و بیماری‌های رایج

• آفات: شته‌ها، سوسک‌های کک‌مانند و مگس‌های برگ‌خوار  

روش‌های پیشگیری و کنترل: آفات را می‌توان با صابون حشره‌کش یا روغن نیم کنترل کرد.

• بیماری‌ها: پودری شدن برگ‌ها (پودری میل‌دی) و مرگ گیاهچه‌ها  

روش‌های پیشگیری و کنترل: برای پیشگیری از این بیماری‌ها، گیاه را از بالا آب ندهید و  تهویه هوای مناسب را فراهم نمایید.

برداشت آمارانتوس

برداشت برگ‌ها

برگ‌ها را می‌توان در هر زمانی برداشت کرد.

• زمان برداشت: بهترین زمان برای برداشت برگ‌ها زمانی است که جوان و نرم هستند. از اینرو ۴-۶ هفته پس از کاشت آمارانتوس اقدام به برداشت برگ‌ها کنید. بهتر است برای جلوگیری از گل‌دهی، برگ‌های نرم را هر هفته قطع کنید. برداشت منظم برگ‌ها، دوره برداشت را طولانی‌تر می‌کند و آغاز گل‌دهی را به تأخیر می‌اندازد.
• نکات برداشت: برگ‌ها را از بخش خارجی گیاه قطع کنید و برگ‌های داخلی را برای ادامه رشد باقی بگذارید.

برداشت آمارانتوس

برداشت دانه‌ها

• دانه‌های آمارانتوس زمانی که گل‌ها شروع به خشک شدن کردند، آماده برداشت هستند. با تکان دادن گل‌های خشک شده، دانه‌ها جدا می‌شوند.
• سه ماه پس از کاشت ارقام آمارانتوس دانه‌دار، زمان برداشت آنها فرا می‌رسد.
• در هنگام برداشت، برای قطع گل‌ها، از قیچی باغبانی استفاده کنید.
• گل‌های قطع شده را در محل گرم و خشک نگهداری کنید تا فرآیند خشک شدن تکمیل شود.
• زمانی که گل‌ها کاملاً خشک شدند، دانه‌ها را با استفاده از مسواک یا ضربه زدن به گل‌ها جدا کنید.
• برای تفکیک دانه‌ها از پوست، آنها را از توری ریز عبور دهید.

تکثیر

تولید گیاهان جدید از طریق کاشت دانه‌ها امکانپذیر است.

استفاده در آشپزی

• برگ‌های آمارانتوس را می‌توان به‌صورت سرخ‌شده یا پخته شده (مشابه اسفناج) مصرف کرد. همچنین امکان استفاده از آنها به‌صورت تازه در سالادها نیز وجود دارد.
• دانه‌های آمارانتوس می‌توانند مانند پاپ‌کورن باد ‌کنند. از اینرو می‌توان آنها را بعد از پختن به عنوان میان وعده‌ استفاده کرد. هچنین می‌توان آن‌ها را به آرد تبدیل و استفاده نمود.

برگ‌های آمارانتوس همچون بسیاری از گیاهان، حاوی اکسالات هستند، از اینرو مصرف زیاد آنها می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه در افراد مستعد شود. سطح اکسالات‌ها در برگ‌های آمارانتوس در مقایسه با سایر گیاهان مانند اسفناج یا سبزی‌های چغندر متوسط است.

برگ‌های آمارانتوس را می‌توان خام خورد، به‌ویژه زمانی که جوان و نرم هستند. همچنین می‌توان آنها را به عنوان یک افزودنی مغذی به سالادها اضافه کرد. با این حال، مانند سایر سبزیجات برگ‌دار، آن‌ها را برای سهولت هضم، بهبود طعم و کاهش محتوای اکسالات می‌پزند. روش‌های مرسوم پختن این گیاه جوشاندن، تفت دادن، بخارپز کردن و غیره است. لازم به ذکر است، پختن امکان دسترسی یافتن به برخی مواد مغذی مانند کلسیم را افزایش می‌دهد و جذب آن‌ها را برای بدن آسان‌تر می‌کند.

پختن می‌تواند محتوای اکسالات غذاها را کاهش دهد، زیرا اکسالات‌ها در روند پخت خارج می‌شوند. برای کسانی که نگران مصرف اکسالات هستند، جوشاندن برگ‌های آمارانتوس و دور ریختن آب آن بهترین راهکار است.

در پایان، آمارانتوس یک گیاه مغذی است که امکان استفاده از برگ‌های سبز و دانه‌های آن وجود دارد. رشد بالای آمارانتوس در آب‌وهوای مختلف و شرایط کشت متنوع، این گیاه را به یک گیاهی ارزشمند برای کاشت تبدیل کرده است. با رعایت اصول مراقبتی، شما می‌توانید از برداشت فراوان برگ‌های تازه و دانه‌های این گیاه لذت ببرید.

استفاده در آشپزی