آشنایی با کاشت بادمجان، نگهداری و افزایش باروری آن

راهنمای کاشت و پرورش بادمجان

بادمجان یک گیاه چند ساله استوایی است که مخصوص فصل گرم می باشد. بوته این گیاه به دلیل حساسیت به سرما و یخبندان، معمولاً به صورت یکساله بوده و در آب و هوای معتدل کشت می شود. بادمجان به صورت بوته ای رشد کرده و ارتفاع آن بسته به شرایط محیطی، اغلب به 60 تا 120 سانتی متر می رسد. در آب و هوای گرمسیری یا نیمه گرمسیری با شرایط مطلوب، بوته این گیاه تا 1.5 متر نیز ارتفاع می گیرد و قادر است چند سال زندگی کرده و میوه دهد.

بادمجان و مشخصه های آن

بوته بادمجان از ساقه های محکم، نیمه چوبی و انشعاب یافته ای تشکیل شده که دو طرف آن را برگ های کرکی با موهای ریز و ظریف احاطه کرده اند. وجود ریشه های عمیق در این گیاه، تحمل هوای خشک را برای آن آسان ساخته است. این برگ ها دارای 10 الی 20 سانتی متر طول و 5 الی 10 سانتی متر عرض بوده و بیضی شکل، مسطح و بزرگ هستند. برگ های مخملی شکل بادمجان سبز تیره و گاهی به ارغوانی تمایل دارند.

جهت خرید بذر بادمجان کلیک کنید!

بوته بادمجان دارای گل های ستاره‌ای شکل به قطر 3 تا 5 سانتی‌متر می باشد که همرنگ خود بادمجان از بنفش روشن تا تیره بر روی بوته خودنمایی می کنند. هر یک از این گل ها دارای پنج لوب و پرچم های زرد برجسته بوده و به صورت تکی یا در دسته های دو یا سه تایی می رویند. گل های بادمجان به صورت خود گرده افشان یا توسط حشرات بارور می شوند.

گل های ستاره‌ای شکل گیاه بادمجان

میوه بادمجان در اندازه، شکل و رنگ از تنوع بالایی برخوردار می باشد. طول درشت ترین میوه بادمجان به 40 سانتی متر و وزن آن به چند صد گرم می رسد. پوست بادمجان به رنگ بنفش براق و صاف و گوشت آن اسفنجی، روشن و دارای دانه های ریز در مرکز است. این دانه ها نرم و قابل خوردن هستند؛ اما در اغلب موارد سبب تلخی بادمجان می شوند.

چرا به بادمجان گیاه تخم مرغی یا eggplant می گویند؟

نام بادمجان یا گیاه تخم مرغی ( به انگلیسی: eggplant) در قرن هجدهم بر روی این گیاه با میوه خوراکی گذاشته شد. در این دوران مردم در برخی از نواحی اروپا، انگلستان و آمریکای شمالی به کاشت بادمجان می پرداختند. میوه این گیاه در اوایل، سفید رنگ بیضی شکل و شبیه به تخم غاز یا تخم مرغ بود. همین امر سبب شد که بر روی آن نام eggplant گذاشته شود. در برخی از مناطق انگلستان به بادمجان، aubergine می گویند که ریشه در زبان فرانسه دارد. در زبان عربی به این گیاه albādhinjān و در سانسکریت به آن vātiṅgaṇa می گویند.

بادمجان یا گیاه تخم مرغی یا eggplant

حقایق جذاب در مورد بادمجان

• بادمجان به دلیل داشتن طعم و عطر خوش سلایق زیادی را با خود همراه ساخته است؛ اما این تنها دلیل محبوبیت آن نیست. غنی بودن این میوه به فیبر، آنتی اکسیدان ها و ویتامین های K، C و B6 آن را به یک منبع غذایی غنی و همه چیز تمام تبدیل ساخته است.
• کاشت بادمجان برای اولین بار بیش از 4000 سال پیش در هند گسترش پیدا کرد. این گیاه کم کم به خاورمیانه و منطقه مدیترانه راه پیدا کرد و به یکی از مواد اصلی در غذاهای سنتی و محلی تبدیل شد.
• میوه بادمجان از نظر گیاه شناسی در دسته توت ها قرار دارد که به دلیل شباهت در ساختار و نحوه کشت، در گروه سیب زمینی و گوجه فرنگی نیز طبقه بندی می شود. همین امر سبب شده در آشپزی در دسته سبزیجات قرار گیرد.

بادمجان و محبوبیت آن در میان مردم

• در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی، اروپاییان به این دلیل که بادمجان طعم تلخی داشت، آن را با گیاهان سمی چون بلادونا هم‌ردیف می دانستند. از آنجایی که مصرف بلادونا علائمی چون تب، صرع و جنون را در فرد ایجاد می کرد، بر روی بادمجان نیز نام مد اپل (mad apple) یا سیب دیوانه بر روی آن گذاشتند.
• تمام قسمت های گیاه بادمجان از جمله میوه، ساقه، برگ و دانه حاوی نیکوتین با غلظت بسیار پایین است. این میزان به 0.018 میلی گرم در هر 100 گرم می رسد و هیچ گونه تاثیر منفی بر سلامتی انسان نخواهد داشت. میوه و برگ گوجه فرنگی نیز به میزان ناچیز از این ماده تشکیل یافته است.

اطلاعاتی که در مورد کاشت بادمجان باید بدانید

بادمجان گیاهی مخصوص فصل گرم سال است که در روز بین 26 تا 32 درجه سانتیگراد و شب هنگام در دمای 21 درجه سانتیگراد رشد می کند. به همین منظور، اواخر بهار و اوایل تابستان و در خاکی دائما گرم و نور کامل خورشید رشد خوبی دارد. این گیاه در هوای خنک آرام تر رشد می کند و در یک تابستان طولانی و گرم می تواند بهترین بهره وری و رشد را داشته باشد.

جهت خرید بذر صیفی کلیک کنید!

بادمجان از هم خانواده های خود یعنی فلفل و گوجه فرنگی نسبت به سرما حساس تر است. کاشت بادمجان در دمای کمتر از 16 درجه سانتی گراد باعث توقف رشد و میوه دهی، گلدهی ضعیف و افزایش آسیب پذیری آن در برابر آفات و میوه ها خواهد شد. یخبندان مرگ این بوته را در پی دارد.

چنانچه قصد پرورش بادمجان در مناطقی با آب و هوای سرد را دارید، توصیه می کنیم بذر گیاه را در داخل خانه و 8 الی 10 هفته قبل از آخرین یخبندان بکارید. با رسیدن دمای خاک و محیط به 21 درجه سانتی گراد، نهال ها را به هوای باز انتقال دهید تا به افزایش رشد میوه و گیاه آن کمک کرده باشید. لازم به یادآوری است که کاشت بادمجان در آب و هوایی با گرمای بیش از اندازه و در دمای بالاتر از 32 درجه سانتی گراد نیز می تواند منجر به میوه دهی پایین، گلدهی ضعیف و تضعیف گیاه شود.

کاشت بادمجان در شرایط هوایی و دمایی مناسب

خاک مناسب پرورش بادمجان

بوته بادمجان برای رشد به خاک حاصلخیز و زهکشی شده با PH اسیدی تا خنثی نیاز دارد. خاکی مشابه آنچه بوته گوجه فرنگی و فلفل برای رشد لازم دارند. بهتر است خاک اطراف پایه گیاه یا جایی که ساقه در خاک رفته است را مالچ پاشی کنید. این کار رطوبت خاک را حفظ کرده، دمای آن را تنظیم نموده و رشد بهتر و سالم تری را برای گیاه به ارمغان خواهد آورد. این بوته برای زنده ماندن و رشد خوب به آبیاری مداوم و رطوبت منظم نیاز دارد؛ اما زیاده روی در آبیاری این گیاه و غرقاب کردن خاک آن نیز پوسیدگی و گندیدگی ریشه را در پی خواهد داشت.

نیازهای طبیعی بوته بادمجان

• آفتاب مورد نیاز: آفتاب و نور کامل
• آب مورد نیاز: متوسط ​​تا زیاد
• خاک مناسب: خاک لومی غنی و زهکشی شده
• PH خاک: 5.5 – 7.5
• سایز دهانه گلدان برای رشد: 30 سانتی متر

پرورش و کاشت بادمجان

بهترین زمان برای کاشت بادمجان: برای یافتن بهترین زمان برای کاشت این گیاه، تقویم آب و هوایی موقعیت مکانی کاشت را مورد بررسی قرار دهید. در جاهایی که زمستان هایی با سرمای ملایم دارند، کاشت نشا در اوایل فصل بهار و پایان یخبندان توصیه می شود.

فاصله بوته ها از یکدیگر: برای گردش بهتر هوا بین بوته های بادمجان، آنها را در ردیف هایی که 60 الی 90 سانتی متر با هم فاصله دارند، کاشته و بین هر دو بوته حدود 45 تا 60 سانتی متر فضا بگذارید.

• بستر اولیه برای کاشت بذر: برای شروع، بذر بادمجان را در سینی بذر یا گلدان های کوچک بکارید.
• عمق کاشت بذر: 0.5 سانتی متر
• زمان برداشت: بسته به نژاد و نوع گونه گیاهی، حدود 12 الی 15 هفته پس از کاشت
• ارتفاع بوته بادمجان بالغ: بین 60 الی 120 سانتی متر
• طریقه تکثیر: از طریق دانه یا بذر

نحوه شروع کاشت بادمجان در داخل خانه به صورت گام به گام و به روشی سریع

برای آنکه در کاشت بادمجان و پرورش آن یک شروع قدرتمند داشته باشید و با احتمال بیشتری به موفقیت دست پیدا کنید، مراحل زیر را با ما تا انتها دنبال نمایید. با آماده سازی اولیه بذر، به گیاه کمک کرده اید که بنیه قوی پیدا کرده، رشد و باروری خوبی داشته و برای کاشت در فضای باز آمادگی لازم را به دست آورد.

ظرف و خاک را آماده کنید

برای کاشت بادمجان، از سینی بذر، گلدان یا هر ظرف کوچک با سوراخ های زهکشی استفاده نمایید. ظرف مورد نظر را با یک خاک مخلوط سالم و استریل یا خاک گلدانی پر کنید. خاک را الک کنید تا سبک و یک دست شده و تکه های بزرگ از آن جدا شود.

بذرها را بکارید

در خاک، سوراخ هایی به عمق 0.5 سانتی متر ایجاد کرده و بذر ها را در آن بکارید. روی سوراخ ها را با خاک پوشانده و به آرامی فشار دهید.

بذرها را بکارید

آبیاری بذر بادمجان

حالا نوبت به آبیاری بذر بادمجان رسیده است. برای این کار، خاک را به آرامی خیس کنید؛ اما غرقاب نکنید. سطح خاک می بایست به طور یکنواخت مرطوب شود. برای راحتی کار می توانید از یک اسپری برای آبیاری استفاده کنید.

روی بستر بذر را بپوشانید

فضای اطراف بستر کاشت بادمجان را همچون گلخانه ها با پلاستیک، درب پلاستیکی شفاف یا گنبد رطوبتی بپوشانید. در این صورت با ایجاد محیطی گرم و مرطوب، به جوانه زنی بذر خود سرعت می بخشید.

گرمای مناسب را برای بذرها فراهم آورید

برای تشویق بذر بادمجان به جوانه زدن، بستر آماده شده را در دمای 24 تا 29 درجه سانتیگراد قرار دهید. بالای یخچال یا شوفاژی با دمای متعادل، محیطی مناسب برای این کار است. فقط از رطوبت محیط رشد دانه غافل نشوید چرا که گرمای موجود، سطح خاک را به سرعت خشک کرده و رطوبت را پایین می آورد. خاک گرم برای جوانه زدن دانه ها بهتر از خاک سرد است. پس از مشاهده جوانه بذر، دمای خاک را به 21 درجه سانتیگراد کاهش دهید.

نور مناسب را برای نهال تامین کنید

جوانه زدن بذر بادمجان معمولا 7 الی 14 روز به طول می انجامد. در این زمان پوشش روی بستر را برداشته و نهال ها را به مکان جدیدی انتقال دهید که روزانه بین 12 الی 14 ساعت از نور بهره ببرند. اگر در محیطی زندگی می کنید که نور طبیعی کافی موجود نیست، از چراغ های LED برای رشد کمک بگیرید. منابع روشنایی را 5 الی 10 سانتی متر بالاتر از گیاه قرار دهید.

تامین نور گیاه به کمک ال ای دی

همچنان حواستان به رطوبت و دمای خاک باشد

خاک بوته بادمجان را مرطوب نگه دارید و تا زمانی که نهال ها برای جابجایی آماده شوند. دمای محیط را در حدود 21 درجه سانتیگراد نگه دارید.

انتقال نهال به گلدان اصلی و هرس کردن آن

اگر بر روی ساقه نهال بادمجان، برگ های دو لپه ای جفتی و برگ هایی شبیه گیاه مادر رویید، زمان انتقال آن به گلدان اصلی فرا رسیده است. اگر بذر خود را از ابتدا در گلدان کاشته اید نیازی به جابجایی آن نیست. کافی است برگ ها یا ساقه های نازک و ضعیف تر را حذف کرده و تنها یک ساقه قوی در ظرف باقی بگذارید.

سازگاری گیاه با هوای آزاد

پیش از آنکه نهال بادمجان را به فضای باز انتقال داده یا در باغ و باغچه بکارید، به مدت دو الی سه هفته با قرار دادن آن در هوای سردتر و در معرض نور خورشید، گیاه را با این شرایط آب و هوایی سازگار کنید.

طریقه مراقبت و نگهداری از نهال بادمجان

پس از کاشت بادمجان، برای آنکه شاهد ماندگاری و باردهی نهال خود باشید می بایست نکاتی را مد نظر قرار دهید که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

نکات مربوط به آبیاری نهال بادمجان

بوته بادمجان برای زنده و سالم ماندن به آب و رطوبت ثابت نیاز دارد. آبیاری زیاد می تواند سبب پوسیدگی ریشه گیاه شود. آب را نزدیک پایه نهال بریزید و برگ ها را خیس نکنید. در این صورت تا حد زیادی گیاه خود را در برابر بیماری های قارچی ایمن ساخته اید. صبح ها بهترین زمان برای آبیاری هستند. بدین ترتیب شاخ و برگ نهال در طول روز خشک است. در محیط هایی با آب و هوای گرم و خشک یا در خاک‌های شنی، به منظور حفظ رطوبت خاک، آبیاری مداوم ضروری به نظر می رسد.

نحوه کوددهی نهال بادمجان

در طول فصل رشد نهال بادمجان، هر 4 تا 6 هفته یکبار میزان کود گیاه را متعادل کنید. کودهایی با نیتروژن بالا برای قبل از میوه دهی و کود هایی با میزان نیتروژن پایین و فسفر بالا برای شروع میوه دهی مناسب بوده و گیاه را به رشد میوه تشویق می سازد. کودهای طبیعی، درصد نیتروژن پایینی دارند و استفاده از آنها محدودیتی ندارد.

نحوه کوددهی نهال بادمجان

هرس کردن نهال بادمجان

برای آنکه نهال بادمجان شما سالم بماند، برگ های زرد و آسیب دیده را از آن جدا کنید. حذف برگ های پایینی و نزدیک به خاک، به گردش بهتر هوا در اطراف ساقه کمک کرده و مانع از انتقال آفات و بیماری ها از سطح خاک به گیاه خواهد شد.

داربست مناسب برای نهال بادمجان

همچون گوجه فرنگی و فلفل، نهال بادمجان نیز به حمایت و داربست نیاز دارند. این کار مزایای زیادی را برای گیاه به همراه خواهد داشت از جمله آنکه میوه از سطح زمین دورتر ایستاده، زیباتر و سالم تر مانده و برداشت آن ساده تر خواهد شد. پایه های چوبی به ضخامت 2.5 سانتی متر و طول 120 تا 150 سانتی متر برای این منظور مناسب هستند. با رشد گیاه، می توانید از نخ برای پشتیبانی ساقه و میوه و حلقه کردن ساقه به پایه های داربست استفاده کنید.

داربست مناسب برای نهال بادمجان

درجه سختی کاشت بادمجان و پرورش آن

متوسط، زیرا بادمجان ها برای رشد به دمای بالا، هوای گرم، رطوبت مناسب و مراقبت مداوم نیاز دارند.

نکات مهم در دوران رشد نهال بادمجان

• برای حفظ رطوبت خاک، کنترل علف های هرز و حفظ دمای پایدار خاک از مالچ یا خاک‌پوش استفاده کنید. این کار به رشد سالم تر و عملکرد بیشتر نهال بادمجان کمک می کند.
• نهال بادمجان به سرما حساس است. از پوشش دهندگان های پلی استری یا پلی پروپیلنی ردیفی که وزن سبکی داشته و تنفس پذیر هستند، برای حفاظت از نهال های خود کمک بگیرید. این پوشش ها نور خورشید، هوا و رطوبت را به خوبی به گیاه رسانده و از آنها در برابر آفاتی چون کک، افت ناگهانی دما و سرمای هوا محافظت می کنند. از طرف دیگر، میوه بادمجان به آفتاب سوختگی حساس است. اگر نهال از برگ کافی برای محافظت میوه در برابر نور خورشید برخوردار نباشد، دچار لکه های سفید خواهد شد. این پوشش دهندگان برای پیشگیری از این مساله نیز بهترین انتخاب خواهند بود.
• بوته بادمجان برای رشد بهینه، به آبیاری عمیق نیاز دارد. خاک اطراف گیاه باید مرطوب بماند؛ اما غرقاب نشود. آبیاری بیش از حد می تواند منجر به گندیدگی یا بیماری ریشه شود. توجه داشته باشید خاک نهال شما نباید کامل خشک شود.
• کاشت بادمجان در منطقه ای که در سال گذشته زیر کشت فلفل، گوجه فرنگی یا سیب زمینی بوده است، احتمال بیماری یا ابتلای نهال به آفات باقیمانده در خاک را بالاتر خواهد برد. برای حفظ سلامت خاک، محصولات را در نقاط مختلف و متفاوت باغ یا باغچه خود بکارید.

مناسب ترین و نامناسب ترین گیاهان همراه

مناسب ترین گیاهان قابل کشت در نزدیکی بادمجان عبارتند از: فلفل، گوجه فرنگی و لوبیا. از کاشت سیب زمینی یا رازیانه در نزدیکی نهال بادمجان پیشگیری کنید. این گیاهان خاک شما را با فقدان مواد مغذی مواجه کرده و حمله آفات را تشدید خواهند کرد.

گیاهان همراه سازگار با بادمجان

آفات و بیماری های رایج در بادمجان

• سوسک کک، شته ها و کنه های عنکبوتی از رایج ترین آفات، در طول کاشت بادمجان هستند. کنه ها معمولا در هوای گرم و خشک به برگ ها حمله کرده و از شیره آنها تغذیه می کنند. این آفت برگ های گیاه را سفید یا برنزی می سازد. برای پیشگیری و کنترل این آفت ها استفاده از پوشش‌های ردیفی یا توری های دفع حشرات مناسب می باشد،
• پژمردگی ورتیسیلیوم، سوختگی و پوسیدگی انتهایی شکوفه ها از بیماری ها و مشکلاتی هستند که نهال بادمجان در طول رشد و نمو خود با آنها مواجه می شود. پژمردگی ورتیسیلیوم از طریق خاک گیاه را بیمار کرده و برگ های آن را زرد و به سمت داخل پیچ‌خورده می سازد. این بیماری، از برگ های پایین نهال شایع شده و با گذشت زمان پیشرفت می کند. شما با انتخاب نژادهای مقاوم تر، زهکشی مناسب، حفظ رطوبت سطحی خاک و کاشت نهال در نقاطی که سال قبل زیر کشت نبوده اند، از این معضلات رها خواهید شد.

پژمردگی ورتیسیلیوم در نهال بادمجان

زمان برداشت محصول

بادمجان ها زمانی آماده برداشت می شوند که براق، سفت و به رنگ یکنواخت در آمده باشند. اگر در این زمان برداشت صورت نگیرد، پوست میوه کدر یا برنزی شده و از کیفیت آن کاسته می شود. اگر با فشار دادن بادمجان متوجه اسفنجی بودن گوشت آن شدید، زمان چیدن آن فرا رسیده است. برای آنکه در زمان چیدن بادمجان به میوه و نهال آن آسیبی وارد نشود، از یک قیچی هرس یا چاقوی تیز برای انجام این کار کمک بگیرید.

برداشت به موقع اهمیت زیادی دارد؛ زیرا بادمجان های بیش از حد رسیده، پوستی سفت و دانه های تلخ دارند. برداشت منظم، حفظ کیفیت میوه و تشویق نهال بادمجان به باردهی مجدد در طول فصل رشد را نتیجه خواهد داد. نهال ها و میوه ها را به طور مرتب بررسی کنید، به خصوص در هوای گرم، زیرا بادمجان ها به سرعت بالغ و رسیده می شوند. میوه هایی که رنگ مات و دانه های قهوه ای دارند را دور ریخته و اجازه ندهید به ساقه باقی بمانند. ماندن این میوه ها روی گیاه باعث کاهش بهره وری آن خواهند شد. اگر گیاه شما تا آغاز فصل سرما باردهی دارد، آن را به خوبی بپوشانید تا به نهال و میوه آن آسیبی وارد نشود.

نحوه نگهداری از میوه بادمجان

میوه بادمجان را می توان تا یک هفته داخل یخچال و در دمای 7 تا 10 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 90 درصد نگهداری کرد. این میوه به سرما حساس است. به همین دلیل در طولانی مدت دچار آسیب شده و طعم نامطلوبی به خود می گیرد. بادمجان تازه بهترین طعم و کیفیت را دارد.

کاربرد بادمجان در آشپزی

با میوه بادمجان غذاهای متنوعی می توان پخت. بافت اسفنجی این میوه، ادویه ها را به خوبی جذب خود کرده و به غذا طعمی جذاب، دلچسب می بخشد. بادمجان را می توان به صورت کبابی، سرخ شده یا پخته شده سرو کرد. از این ماده اولیه در پخت غذاهای مدیترانه ای، ایتالیایی، غذاهای سنتی در خاورمیانه و جنوب آسیا، تهیه غذاهای هندی، ترکی و ایرانی استفاده می شود.

نقش بادمجان در طعم خوش غذاها

بادمجان غذایی با کربوهیدرات پایین می باشد. همین امر آن را به جایگزینی مناسب برای پاستا در غذاهایی مانند لازانیا تبدیل کرده است. شما با کاشت بادمجان هم از باغبانی لذت می برید و هم از طعم بی نظیر آن در غذاهای متنوع بهره خواهید برد.