گیاهان دارویی و تکثیر از طریق کشت بذر گیاهان دارویی
گیاهان دارویی از هزاران سال پیش مورد توجه بشر قرار گرفته بود و هنوز هم اکثر مردم جهان هنوز به طب سنتی به عنوان یک روش برای درمان بسیاری از بیماری ها متکی هستند. 80 درصد دارو های مصنوعی از گیاهان دارویی منشا گرفته اند. در طب مدرن، حدود یک چهارم دارو هایی که برای بیماران تجویز می شود از گیاهان دارویی گرفته شده و به سختی آزمایش می شوند. قسمت های مختلف شامل ریشه، ساقه، برگ و
بذر گیاهان دارویی از ارزش دارویی بالایی برخوردارند.
سازمان غذا و کشاورزی در سال 2002 تخمین زدن است که بیش از 50000 گیاه دارویی در سراسر جهان استفاده می شود. سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است که حدود 80 درصد از جمعیت جهان عمدتا به طب سنتی وابسته اند. در سال های اخیر پیشرفت قابل توجهی در شناسایی و استفاده از خواص این گیاهان صورت گرفته است. سال ها است شناسایی گیاهان دارویی بر اساس ارزیابی ارگانولپتیک و استفاده از تکنیک های آنالیز مواد موجود در گیاهان مانند کروماتوگرافی کاغذی صورت می گیرد. گیاهان دارویی علاوه بر فوایدی که روی سلامت مردم دارند، در سودآوری ارزی برای کشور و ایجاد فرصت های شغلی برای افراد جامعه نیز موثر اند.
همه گیاهان ترکیبات شیمیایی دارند برای مثال برخی از گیاهان برای محافظت از خود در برابر حیوانات گیاه خوار یکسری هورمون و اسید سالیسیلیک تولید می کنند که از خواص دارویی فوق العاده ای برخوردارند. برای مثال گل نرگس دارای 9 گروه از آلکالوئید ها از جمله گالانتامین است که برای استفاده در برابر بیماری آلزایمر مجاز است. آلکالوئید ها مزه تلخ و سمی دارند که در قسمت هایی از گیاه که به احتمال زیاد توسط گیاه خواران خورده می شود متمرکز شده است.
وقتی قصد کشت
بذر گیاهان دارویی را دارید باید از جزئیات لازم برای کشت
بذر گیاهان دارویی آگاهی داشته باشید و مهارت هایی را در زمینه جوانه زنی بذر کسب کنید تا بتوانید موفق شوید و همه بذر ها به خصوص
بذر گیاهان دارویی کمیاب را با کمترین تلفات به صورت سریع و یکنواخت کشت کنید.
انواع روش های کشت بذر گیاهان دارویی
کشت مستقیم
بذر گیاهان دارویی در مقابل کاشت در سینی های کشت:
بذر گیاهان دارویی اگر به طور مستقیم در باغ کشت شوند دارای مزایای زیادی است به ویژه که با استفاده از کشت مستقیم
بذر گیاهان دارویی نیازی به استفاده از سینی های کشت و نیاز به نیروی کار برای انتقال این سینی ها به مزرعه حذف می شود. روش کشت مستقیم ساده ترین راه برای کشت گیاهانی است که به جابجایی ناشی از انتقال حساس هستند. نکته منفی در خصوص در بذر پاشی مستقیم این است که گیاه کوچک تازه جوانه زده در معرض تنش های محیطی مانند سرما، خشکی، آفات و بیماری ها و رقابت گیاهان روی گیاه تازه روییده قرار می گیرد احتمال از دست رفتن تعدادی از بوته های حاصل از کشت بذر وجود دارد. گیاهان دارویی که با استفاده از بذر می توانیم در زمین کشت کنیم و نتایج خوبی از کشت این بذور بدست آوریم:
- همیشه بهار (Calendula officinalis)
- ریحان (Ocimum basilicum)
- ریحان مقدس (Ocimum tenuiflorum)
- بابونه آلمانی (Matricaria recutita)
- مریم گلی باغی (Salvia officinalis)
- گل گاو زبان (Borago officinalis)
- گیاهان خانواده اکیناسه مانند Echinacea purpurea, E. angustifolia
- Agastache foeniculum
می توانید سینی ها را قبل از استفاده با مواد ضد عفونی کننده، ضد عفونی کنید تا احتمال شیوع بیماری ها کاهش یابد بهتر است به جای استفاده از سموم شیمیایی از پر اکسید هیدروژن و ترکیبات سازگارتر با محیط زیست استفاده کنید تا سبب آلودگی محیط زیست نشوید.
برای کشت بذر گیاهان دارویی گیاهان چند ساله که دوره جوانه زنی دو تا سه ساله دارند کشت مستقیم بهتر از کشت در سینی کشت می باشد.
بسیاری از گیاهان قبل از جوانه زنی در باغ به یک دوره سرمای مرطوب نیاز دارند مانند همان روشی که بسیاری از گیاهان وحشی بعد از یک دوره سرد در طی زمستان با گرم شدن هوا در خاک گرم بهار جوانه می زنند. برای اطمینان از تامین سرمای مورد نیاز گیاه برای جوانه زنی ممکن است لازم باشد این گیاهان در اوایل بهار یا در پاییز کشت شوند که نیاز به مطالعه در مورد هر گیاه دارد و باید دستورالعمل روی بسته بذر را با دقت مطالعه کنید.
همچنین برای کشت بذر گیاهان دارویی گیاهان چند ساله که دوره جوانه زنی دو تا سه ساله دارند نیز کشت مستقیم بهتر از کشت در سینی کشت می باشد.
همچنین گیاهانی هم وجود دارند که به نشا کردن و جابجایی هستند و بهتر است مستقیم کشت شوند مانند:
- جو دوسر (Avena sativa)
- خشخاش کالیفرنیایی (Eschscholzia californica)
- خشخاش تریاک (Papaver somniferum)
- Coriandrum sativum
- جعفری (Petroselinum crispum)
- Ammi visnaga
- شبدر قرمز (Trifolium pratense)
- یونجه (Medicago sativa)
- شنبلیله (Trigonella foenum-graecum)
کشت بذر گیاهان دارویی در سینی های کشت
سینی های کشت بذر به راحتی همه جا یافت می شوند. این سینی ها در اندازه های مختلف وجود دارند. اگر سینی ها را در کنار پنجره، گلخانه کوچک یا زیر نور لامپ قرار می دهند بهتر است سینی های کشت با خانه هایی با اندازه کوچک استفاده کنید. استفاده از این انواع سینی به شما کمک می کند تا گیاهان بیشتری را در یک سینی کشت دهید. همچنین برخی گیاهان دارویی دوره جوانه زنی طولانی تری دارند که با استفاده از این کار می توانید در یک فضای کوچک تعداد زیادی بذر بکارید. تنها مشکل سینی هایی با سلول های کشت کوچک این است که باید گیاهان خود را زودتر به محل کشت اصلی انتقال دهید.
مرحله جوانه زنی بذر گیاهان دارویی
جوانه زنی
بذر گیاهان دارویی تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. راحت ترین راه برای جوانه زدن بذر ها قرار دادن سینی های کشت در کنار پنجره رو به جنوب است که هم نور و هم گرما برای آن تامین می شود.
راه دیگر برای افزایش جوانه زنی
بذر گیاهان دارویی استفاده از روش گرم کردن خاک (Bottom Heat) است. این روش بیشتر برای گیاهانی استفاده می شود که اغلب دوره جوانه زنی طولانی مدت دارند. روش های مختلفی برای گرم کردن بستر وجود دارد. یکی از راه ها برای گرم کردن بستر قرار دادن چند لوله آب گرم در زیر خاک است. سیستم جالب دیگر برای گرم کردن خاک در گلخانه این است که توده کمپوست را در گلخانه قرار دهید و سینی های کشت را روی آن قرار دهید. فعالیت باکتری ها در کمپوست می تواند سبب تولید گرما شود و از این طریق به گرم کردن بستر کشت و جوانه زنی بذر ها کمک کند.
باید حتما یک دماسنج خاک تهیه کنید و دمای خاک را کنترل کنید. دمای مناسب برای اکثر دانه ها 24 – 15 درجه سانتی گراد است. اجازه ندهید دمای خاک کم یا خیلی زیاد شود چون نوسانات دمایی در جوانه زنی بذر اختلال ایجاد می کند.
گلخانه مناسب برای کشت بذر گیاهان دارویی
گلخانه مناسب برای کشت
بذر گیاهان دارویی باید از جنس شیشه یا پلاستیک مقاوم در برابر یو وی باشد (پلاستیک 10 میل، 7 سال دوام دارد). دقت داشته باشید که در گلخانه حتما فن و پنجره جانبی قرار دهید چون استفاده از این تجهیزات می تواند سبب کاهش دما در طی روز های آفتابی شود و احتمال شیوع بیماری های قارچی را کاهش دهد.
البته شما برای کشت
بذر گیاهان دارویی می توانید یک گلخانه ساده با لوله هایی با استفاده از پی وی سی تهیه کنید و روی آن پلاستیک قرار دهید. ارتفاع آن را 8/1 متر، طول 6 متر و عرض 3 – 5/2 در نظر بگیرید. اگر در منطقه ای هستید که بارش برف در آن زیاد است باید این تونل پلاستیکی را باید کمی شیبدار طراحی کنید و برف روی آن سر بخورد. گلخانه باید طوری طراحی شود که تحت وزش باد های شدید آسیب نبیند.
تنظیم نور برای جوانه زنی بذر گیاهان دارویی
تامین نور با استفاده از لامپ نیاز به سرمایه گذاری اولیه دارد و بدیهی است این روش در مقایسه با تامین نور با استفاده خورشید نیاز به هزینه بر است. چراغ های فلورسنت با طیف کامل مانند لامپ هایی با بازده بالا T-5 داری طیف نوری تقریبا مشابه نور خورشید هستند و انرژی کمتری در مقایسه با سایر لامپ های استاندارد مصرف می کنند. دقت کنید منبع نور خیلی از نهال هایتان درو نباشد وگرنه آن ها به صورت دوکی رشد می کنند.
آب، خاک و مواد غذایی مورد نیاز برای کشت بذر گیاهان دارویی
پرورش نهال های سالم گیاهان دارویی نیاز به یک خاک غنی از مواد غذایی با بافت مناسب دارد. بهتر است از مخلوط خاکی با اندازه ذرات کمی کوچکتر از ذرات خاک مورد نیاز برای سبزیجات استفاده کنید تا اگر بذر های ریز را کشت می کنید به داخل ترک های خاک خوب نفوذ کند و در خاک دفن شود و سطح خاک نیاید. اگر
بذر گیاهان دارویی را در تعداد کمتر از ده سینی کشت قرار می دهید می توانید خیلی راحت یک بستر ارگانیک و خوب بخرید و بذر را پرورش دهید. اما اگر تعداد بذر های مورد کشت شما زیاد است برای کاهش هزینه می توانید از مخلوط خاک استفاده کنید.
کاشت بذر گیاهان دارویی و برچسب زدن
می توانید با استفاده از یک مداد روی بستر سوراخ ایجاد کنید و
بذر گیاهان دارویی مورد نظر خود را در سوراخ کشت کنید. یک قانون کلی وجود دارد این که باید بذر را در عمقی معادل یک تا دو برابر عرض بذر بکارید. بعد از کشت باید روی بستر های برچسب های چوبی یا پلاستیکی بزنید که حاوی بذر چه گیاهی است و در چه تاریخی کشت شده است.
آبیاری بذر گیاهان دارویی
بعد از کاشت بذر ها آبیاری مناسب امر ضروری می باشد.
بذر گیاهان دارویی نسبت به بذر سبزیجات به توجه بیشتری نیاز دارند چون
بذر گیاهان دارویی ریز تر هستند و سطحی تر کشت می شوند، به این ترتیب با آبیاری نامنظم خیلی راحت از بین می روند. با یک آبپاش خوب که آب را به اندازه کافی پودر و ریز می کند بذر ها را آبیاری کنید. آبیاری باید با صبر و حوصله صورت بگیرد تا آب به خوبی به اعماق نفوذ کند.
کوددهی بذر گیاهان دارویی
در زمان جوانه زنی
بذر گیاهان دارویی از مقدار کمی کود آلی در ترکیب جوانه زنی بذر و تغذیه محلول پاشی ای دوره ای استفاده کنید. تغذیه با محلول پاشی مواد غذایی روی برگ ها به جذب مستقیم از مواد غذایی از طریق برگ کمک می کند.
تیمار های ویژه بذر گیاهان دارویی
برای افزایش سرعت و درصد جوانه زنی
بذر گیاهان دارویی می توانید از یکسری تیمار ها روی بذر استفاده کنید این تیمار ها شامل استارتیفیکیشن، اسکاریفیکیشن و جوانه زنی وابسته نور استفاده کنید. در مقایسه با سبزیجات
بذر گیاهان دارویی اغلب دوره جوانه زنی طولانی تری دارند و یا به صورت نامنظم جوانه می زنند که این امر کمی مشکل زا می شود. بنابراین لازم است یکسری تیمار ها برای افزایش یکنواختی و سرعت جوانه زنی مورد استفاده قرار گیرد. اما توجه داشته باشید که برخی گیاهان بویژه گیاهان یکساله به هیچ گونه درمان بذر خاصی احتیاج ندارد. تیمار های استارتیفیکیشن و اسکاریفیکیشن خیلی سخت نیستند و به مهارت خیلی زیادی نیاز ندارند.
استارتیفیکیشن یا سرمادهی بذر گیاهان دارویی
خیلی از بذر ها دارای یک ساعت داخلی هستند که به آن ها اجازه می دهد تا بدانند چه زمانی زمستان سپری شده است و می توانند جوانه بزنند رشد کنند. باغبانان می توانند با استفاده از یکسری روش ها می توانند چرخه ای را شبیه چرخه موجود در طبیعت برای بذر ها طراحی کنند و بذر را فریب بدهند تا جوانه بزند. می توان به جای زمستان گذرانی بذرها را در محیط سرد و مرطوب در یخچال قرار داد تا نیاز سرمایی آن تامین شود و بذر بتواند جوانه بزند.
بذر گیاهان دارویی که می توانند با استارتیفیکیشن یا سرمادهی جوانه بزنند:
- اکیناسه (Echinacea purpurea, E. angustifolia)
- Agastache foeniculum
- Scutellaria lateriflora
- جینسینگ (Panax spp)
- گل ختمی (Althaea officinalis)
- گل ساعتی (Passiflora incarnata)
- گزنه (Urtica dioica)
جوانه زنی وابسته به نور بذر گیاهان دارویی
برخی از دانه های برای جوانه زدن باید مستقیما در برابر نور قرار بگیرند. باید این بذر های نور دوست را در سطح خاک بکاریم و خیلی آرام آن ها را فشار دهیم تا با خاک تماس پیدا کنند. سپس خیلی با دقت و آرام آب روی آن بپاشیم طوری که بذر ها جابجا نشوند و از سطح خاک شسته نشوند. به هیچ وجه روی این بذر ها نباید لایه ضخیم بذر ها را قرار دهید. در لیست زیر نام برخی از بذر های نیازمند نور قرار گرفته است:
- گلپر (Angelica archangelica)
- Monarda spp.
- Nepeta cataria
- مولین (Verbascum thapsus)
- خار مریم (Hypericum perforatum)
- بنفشه (Viola spp.)
- بومادران (Achillea millefolium)
اسکاریفیکیشن بذر گیاهان دارویی
بسیاری از بذر ها دارای پوسته ضخیمی هستند که غیر قابل نفوذ اند و باید قبل از جوانه زدن بذر ها پوسته کمی خراش دهی شود یا ترک روی آن ایجاد شود تا بتواند سریعتر جوانه بزند. در طبیعت آتش سوزی یا آنزیم های گوارشی حیوانات ی تواند پوسته بذر را خراش دهی کند. شما می توانید بذر را بین دو قطعه کاغذ سنباده یا شن ماسه قرار دهید و خراش دهی یا اسکاریفیکیشن انجام دهید. اسکاریفیکیشن همان خراش دهی بذر است و از قرار گرفتن بذر در آتش یا تحت تاثیر آنزیم های معده حیوانات الهام گرفته شده است. بذر هایی که نیاز به اسکاریفیکیشن دارند شامل:
- گون (Astragalus propinquus)
- ختمی (Hibiscus sabdariffa)
- شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra, G. uralensis)
- Althaea officinalis
- گل ساعتی (Passiflora incarnata)
- Ceanothus spp.
- Vitex agnus-castus
انتقال نشا حاصل از کشت بذر گیاهان دارویی به زمین اصلی
انتقال نشا یک کار جذاب و مهیج است. لازم است چند روز قبل از کشت مستقیم نشا ها در زمین اصلی آن را بتدریج در معرض شدت نور بالاتر و باد قرار دهید تا مقاومت نهال ها افزایش پیدا کند. این مرحله قبل از نشا را مرحله مقاوم سازی می نامند. اگر مقاوم سازی صورت نگیرد گیاه وقتی یکباره از محیط کاملا کنترل شده گلخانه وارد فضای باز می شود احتمال از دست رفتن و مرگ گیاه افزایش می کند. معمولا گلخانه داران با 2 – 1 ساعت قرار دادن سینی های کشت در فضای باز مقاوم سازی را شروع می کنند. کم کم مدت زمان قرار گرفتن سینی های کشت را در فضای باز افزایش می دهند و از این طرق مقاوم سازی صورت می گیرد. توصیه ما به شما این است که در یک روز ابری که شدت نور خورشید زیاد نیست نشا ها را در باغچه بکارید و خوب آبیاری کنید. مراقب ریشه ها باشید و به آن ها آسیب نزنید. اگر ریشه های خیلی بهم پیچ خورده اند به آرامی کمی آن را از هم جدا کنید.
مشکلات رایج بین نهال های حاصل از کشت بذر گیاهان دارویی
اگر نهال ها دوکی شدند و به سمت نور کشیده شدند و رنگ زردی دارند قطعا در جایی کشت شدند که نور کافی ندارند و لازم است نور لازم را برای آن ها فراهم کنید.
اگر با مرگ گیاهچه مواجه شدید علت این بیماری تعدادی قارچ هستند. باری پیشگیری از ایجاد این مشکل باید تهویه را افزایش دهید و در صورت امکان میزان نور را افزایش دهید. آبیاری را به میزان مناسب انجام دهید و از آبیاری بیش از حد جلوگیری کنید. به مخلوط خاک ماسه اضافه کنید تا تخلل و تهویه افزایش پیدا کند. علاوه براین می توانید از قارچ کش های بیولوژیکی روی این این گیاهچه ها استفاده کنید.
اگر نهال های شما زرد است و سرعت رشد پایینی دارد بهتر است کمی نیتروژن به آن بدهید و با کمپوست آن را تقویت کنید.
خرید بذر گیاهان دارویی از شرکت نازبو
سعی کنید بذر گیاهان دارویی را از فروشگاه های معتبر تهیه کنید تا از کیفیت بذر مطمئن باشید. شرکت نازبو سال هاست در زمینه فروش انواع بذر گیاهان دارویی، گیاهان زینتی و سبزیجات فعالیت دارد. با خیال راحت می توانید اقدام به خرید بذر گیاهان دارویی کنید. حتی می توانید بذر گیاهان دارویی کمیاب را از نازبو به راحتی تهیه کنید.
