آموزش پیوند زنی درختان

پیوند در لغت بدین معنی است که طی آن قسمتی از یک گیاه را روی گیاه دیگر طوری قرار می‌دهند که آن دو پس از مدتی با یکدیگر جوش خورده و گیاه واحدی را تشکیل می‌دهند. به گونه‌ای که گیاه حاصل از اتحاد آنها می‌تواند به صورت یک گیاه مستقل به رشد و نمو خود ادامه دهد.

برخی از پژوهشگران پیوند زدن را فن خاصی می‌دانند که طی آن بخشی از یک گیاه با قسمتی از گیاه تعویض می‌شود تا با ایجاد تکیه گاه مناسب، شرایط تغذیه و رشد گیاه جدید فراهم شود. برخی دیگر پیوند را انتقال بخشی از گیاه روی قسمتی از گیاه دیگر با هدف گیاه افزایی یا برای عادت دادن گیاه جدید به شرایط محیطی ویژه تعریف می‌کنند.

از نظر باغبانی، قسمتی را که بخش‌های هوایی یک گیاه پیوند شده را به وجود می‌آورد، پیوندک یا فرازیست و بخش دیگر که رشد گیاه را شامل می‌شود، پایه یا فرو زیست می‌نامند. بدون تردید هر چقدر این دو قسمت از نظر صفات ژنتیکی مشابه و از لحاظ گیاه‌شناس دارای خویشاوندی نزدیکتری باشند، به همان نسبت جوش خوردن بافت‌ها در پیوندگاه آسانتر و پایداری پیوند مطمئن تر است.

برای خرید ابزار باغبانی به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

تاریخچه پیوند

اسناد و مدارک موجود بیانگر این واقعیت است که چینی‌ها چندین دهه قبل از میلاد مسیح با دانش پیوند زدن گیاهان آشنا بوده اند. در زمان امپراطوری روم نیز این فن مرسوم بوده است.

برای خرید نوار پیوند به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

سیر تحولی پیوند

در طی قرون سیزدهم تا شانزدهم میلادی علاقه به پیوند زدن گیاهان قوت گرفت و موجب شد تا تعداد زیادی از گیاهان از کشورهای خارجی و زیستگاه‌های اصلی به اروپا منتقل شوند. ناگزیر گیاهان وارداتی را با روش پیوندزنی افزایش داده و نگهداری کردند. با این حال در این مقطع زمانی اهل فن هنوز از انواع پیوند درختان میوه اطلاعات کامل نداشتند.

در اواخر قرن هیجدهم ضمن آشنایی با نحوه جریان شیره گیاهی، اعمال برخی از پیوندها مانند پیوند مجاورتی مکن گردید. در همین راستا طرح پیوند سه گیاه با یکدیگر ارائه شد. با گذشت زمان و پیشرفت علوم باغبانی، مسائل مربوط به جوش خوردن و اتحاد بافت‌های پایه به طور جدی بررسی شد. در طی قرن نوزدهم انجام روش‌های مختلف پیوند در گیاهان بررسی گردید.

همچنین بخوانید: آموزش پیوند زدن کاکتوس

نقش پیوند و اهداف آن

پیوند زدن درختان میوه به منظور ایجاد یک ترکیب پیوندی مطلوب، زمانی امکان پذیر است که شرایط محیطی و وضعیت فیزیولوژیکی گیاه برای تشکیل یک اتحاد پیش بینی شده مناسب باشد. در ضمن موفقیت در این مهم به عوامل دیگری از جمله ساختار گیاه، زمان و نحوه اجرای فنون پیوند زنی بستگی دارد.

معمولا از اواخر خرداد تا اواخر تابستان زمان مناسب برای انجام پیوندهای جوانه (کوپیوندها) است. اما پیوندهای چوبی را باید در اواخر زمستان تا دیر وقت یعنی همزمان با آغاز رشد گیاه اجرا کرد.

جهت خرید بذر میوه های کمیاب به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

پیوند زدن درختان میوه

اغلب با هدف افزایش توان باردهی درخت و بهبود کمی و کیفی محصول انجام می‌شود. با وجود این تعویض ساختار رویشی و باردهی درخت، تنظیم گرده افشانی در باغ، استفاده از ویژگی‌های پایه‌های پیوندی به منظور دسترسی به گیاهان کوتاه قد تا بسیار قوی، استفاده از میان پایه‌ها برای رفع برخی از عوارض و نارسایی‌های پیوندی، ترمیم زخم های وارد شده به تنه، ریشه و شاخه‌های اصلی درخت، تسریع در آغاز باردهی و موارد بسیار دیگر از اهدافی هستند که همیشه در ایجاد ترکیب‌های پیوندی مورد توجه اند. 

پیوند از نظر فیزیولوژی و بیولوژی

پیوند زدن که در حقیقت عبارت از زخم کردن و قطع مقدار زیادی از شاخ و برگ گیاه و سپس مجبور کردن دو نبات مختلف به زندگانی با یکدیگر است، تغییرات فیزیولوژیکی و بیولوژیکی مخصوصی در گیاه پیوندی جدیدی به وجود می آورد.

جوش خوردن پایه و پیوندک

برای اینکه قسمت‌های مختلف دو گیاه بتوانند با یکدیگر زندگی کرده و تولید نهال جدید نمایند و بهره و سود کافی به دنبال داشته باشند، باید اتصال این دو قسمت با یکدیگر کامل باشد. یعنی باهم جوش خورده و یکی شود. این موضوع ممکن نیست، مگر آنکه پایه و پیوندک با یکدیگر نمو نموده و سلول‌های محل اتصال با یکدیگر شروع به فعالیت کرده و نسج جوانی به وجود آورد. برای حصول این مقصود باید دو طبقه مولد پایه و پیوندک با یکدیگر منطبق شده و به یکدیگر بچسبند. یعنی هیچ بخش مانع اعم از مایع یا جامد و یا بخار بین آنها قرار نگیرد.

در نباتات علفی تقریبا تمام سلول‌های پایه و پیوندک نمو کرده و یک نوع سنجش پارانشیمی تولید می‌کنند که فضای بین پایه و پیوندک را پر می‌نماید. در نباتات خشبی این عمل تقریباً فقط به وسیله سلول‌های طبقه مولد انجام می‌گیرد. پس از آنکه فضای بین پایه و پیوندک به وسیله این نسج پر شد، یک طبقه از سلول‌های آن تبدیل به طبقه مولد شده و شبیه رابط بین طبقه مولد پایه و پیوندک می‌شود. در نباتات دو لپه اگر مانع تجانس پایه و پیوندک در بین نباشد، جوش خوردن دو قسمت درخت پیوندی قطعی است. ولی در نباتات یک لپه این امر غیرممکن است و اگر هم پایه و پیوندک جوش بخورند، دوام و استحکام پیوند حداکثر یکسال خواهد بود.

قرابت پیوندک با پایه

جوش خوردن پایه و پیوندک تابع دقت در عمل قرار دادن پیوندک روی پایه می‌باشد. یعنی دو طبقه مولد باید حتماً با یکدیگر تماس حاصل کنند. ولی این شرط برای جوش خوردن دو قسمت با یکدیگر کافی نیست. زیرا علاوه بر لزوم تطبیق دو طبقه مولد، طبیعت دو گیاه مورد نظر نیز باید با یکدیگر سازگاری داشته باشند و یا به عبارت دیگر، تجانس و قرابتی نیز بین آنها برقرار باشد تا عمر درخت پیوندی زیاد شده  بهره کافی دهد.

در پایه ای از نباتات مشاهده می‌شود که دو نوع گیاه مختلف مانند درخت گلابی و درخت به کاملاً با یکدیگر جوش خورده و تولید درختی پربار و نسبتا قوی می‌نماید. در بعضی از درختان دیگر حتی افراد یک جنس را که ژانر می‌نامند، نمی‌توان با یکدیگر پیوند نمود.

این قرابت و تجانس که امری طبیعی است، گاهی به قدری کار پیوند زدن را مشکل می‌کند، مثلا در برخی از انواع پیوند درخت سیب و پاره‌ای دیگر از درختان نمی‌توان آنها را با یکدیگر پیوند زد. مثلاً درخت سیبی که دارای چوب نرم است و درخت سیبی که چوب آن سخت می‌باشد با یکدیگر قابل پیوند نیست.

موضوع تجانس بین پایه و پیوندک که از مسائل مهم پیوند زدن و یکی از شرایط لازم جهت موفقیت در عمل پیوند می‌باشد، کاملا تجربی است. یعنی فقط عمل و آزمایش نشان می‌دهد که چه نوع گیاهی با نبات دیگر قابل پیوند زدن است.

در قاعده عمومی و بطور کلی می‌توان گفت که گونه‌های مختلف یک جنس با یکدیگر قابل پیوند زدن می‌باشد. در حالی که موفقیت در پیوند بین دو جنس مختلف مشکل بوده و در چنین شرایطی درخت پیوندی ضعیف و یا عمر کمی دارد و پیوند درختان گونه و خانواده‌های مختلف با یکدیگر غیرممکن است.

بیشتر بخوانید: چگونه کاکتوس رنگی درست کنیم؟

اثر متقابل پایه و پیوندک روی یکدیگر و نتایج آن

عده ای از دانشمندان معتقد هستند که پایه و پیوندک در یکدیگر تاثیر ندارند، زیرا هیچ یک از تغییرات حاصله ارثی نیست و با بذر قابل تکثیر و تولید مجدد نمی‌باشد. دسته ای دیگر مانند دانیل و بوف عقیده دارند که تاثیر متقابل دو قسمتی که با یکدیگر زندگی می‌کنند زیاد است و این تغییرات ارثی می‌باشد و حتی ممکن است منجر به ایجاد گونه جدیدی شود. مانند بذری که از پیوند کلم معمولی روی ریشه شلغم به دست می‌آید.

در برخی از درختان، رنگ میوه و یا رنگ برگ و گل در اثر انتخاب پیوند مناسب تغییر می‌کند. مثلاً اگر یک گوجه فرنگی را که دارای برگ‌های قرمز رنگ است، بر روی گوجه فرنگی امریکایی پیوند زده شود، رنگ برگ آن در مقایسه با پیوند همان گونه روی گوجه فرنگی معمولی تیره‌تر خواهد بود.

نتیجه دیگر اثر متقابل پایه و پیوندک، مقاومت بیشتر درخت پیوندی به بیماری‌ها و سرمای زیاد می‌باشد.

یکی دیگر از تاثیرات پیوند، کم شدن عمر برخی از درختان پیوندی است. هرگاه پسته معمولی بر روی درختی از گونه خود و یا از گونه آتلانتیکا پیوند زده شود، درخت پیوندی در حدود دویست سال عمر می‌کند. ولی درخت پسته ای که در آن پیوندک پسته معمولی و پایه درخت بنه یا چاتلانقوش باشد، بیش از شصت سال عمر نمی‌کند.

همچنین بخوانید: راه های کاشت پسته

فواید پیوند:

پیوند زدن در درختان عملی است که سبب می‌شود درخت میوه‌ای به درخت دیگری تبدیل شود. اما این کار شرایط و محدودیت‌هایی دارد که به آن می پردازیم. پیوند زنی جهت مرغوب کردن درخت میوه‌ای نامرغوب صورت می گیرد. اما مرغوب بودن یا نبودن میوه هم تعاریف خودش را دارد. در اینجا به برخی از فواید پیوند اشاره می‌کنیم:

1- بار زیاد درخت: یعنی درختی که میوه بیشتری در سال بدهد. اینجا کمیت مطرح است.

2- درشتی یا زیبایی محصول: اینجا مجلسی بودن میوه مطرح است. گاهی درشتی محصول می‌تواند نشان از کیفیت بهتر هم باشد.

3- دوام و ماندگاری بیشتر میوه: اینجا هدف سالم ماندن میوه از زمان برداشت، حمل تا مصرف و همچنین دوام بیشتر در طول دوره نگهداری مطرح است.

4- کیفیت بهتر محصول: که می تواند به مشخصات جزئی‌تری مثل طعم (شیرینی و ترشی و آبدار بودن و ...) یا پوست مناسب (از نظر ضخامت یا قابلیت کنده شده پوست و ...) یا وجود و عدم وجود هسته و درشتی آن و عوامل دیگر دسته بندی شود.

5- زمان رسیدن میوه: بسیار مهم است که میوه درخت چه زمانی می‌رسد یا چه زمانی امکان برداشت محصول وجود دارد. مثلاً گیلاس نوبرانه بسیار گرانتر از زمانی است که محصول گیلاس فراوان است یا برعکس میوه‌هایی که آخر فصل به دست می‌آیند گرانترند.

موارد دیگری را هم به همین ترتیب می‌توان به عنوان مشخصه‌های مرغوبیت برشمرد. اما مشکل وقتی بروز می‌کند که این ویژگی‌ها نمی‌توانند به طور همزمان در میوه‌ای وجود داشته باشند. مثلاً نوعی گیلاس به نام گیلاس رسمی و عسلی وجود دارد که بسیار شیرین و خوش طعم است، اما اندازه آن ریز و بافت میوه دوام و استحکام کمتری دارد و امکان حمل و نقل حتی در فواصل کوتاه تا بازار را ندارد و یا گیلاس صورتی ظاهر و طعم خوبی برای تولید مربا دارد، اما اگر سریع به مصرف نرسد، لکه لکه شده و سیاه و خراب می‌شود.

همچنین بخوانید : زمان پیوند زدن درختان میوه

بنابراین سلیقه‌ها و مهمتر از آن بازار روز تعیین کننده مرغوبیت میوه خواهد بود. همان قانون عرضه و تقاضا. متاسفانه به دلیل زمان دار بودن تطبیق باغداری با بازار، گاهی ضربه‌های جدی به باغداری‌ها وارد می‌گردد.

6- ازدیاد: در گیاهانی که نمی‌توان آنها را با قلمه و یا پاجوش ازدیاد نمود، برای حفظ مشخصات خارجی و داخلی یعنی ژنتیک گیاه مادری از روش پیوند استفاده می‌شود. به عبارتی دیگر پیوند زدن تغییری در خواص ظاهری و داخلی پیوندک ایجاد نمی‌نماید.

7- جوان سازی: در درختان کهن که به دلایلی قسمت هوایی از بین رفته و یا فرسوده شده باشد، اما ریشه قوی و فعال باشد، می‌توان با اعمال پیوند اقدام به جوان سازی درخت نمود. این عمل نسبت به نوع درخت تا حداکثر 5 مرتبه قابل  انجام است.

8- تقویت درختان ضعیف: درختانی که دارای ریشه ضعیف بوده و یا طبیعتاً قادر به جذب شیره خام به اندازه کافی نمی‌باشند، می‌توان با پیوند نمودن شاخه‌ای ریشه دار به تنه آن، کمبود شیره خام را جبران نموده و قسمت هوایی درخت را تقویت کرد.

این عمل کاملاً شبیه به تزریق خون در بدن بیماری است که مقداری از خون خود را از دست داده باشد، با این تفاوت که نیاز انسان پس از یک یا چند مرتبه تزریق خون تامین شده و تکرار عمل تزریق لازم نخواهد بود. اما در درختان این تزریق شیره خام باید به صورت همیشگی و مستمر باشد.
دلیل انجام این روش پیوند نیز این است که با پیوند کردن پایه ریشه‌داری که در نزدیکی درخت دارای ریشه ضعیف قرار دارد، این پایه بتواند یک منبع شیره خام دایمی را در دسترس درخت مورد نظر قرار دهد.

بیشتر بخوانید: آموزش اصول کوددهی

9- ترمیم: اغلب اتفاق می‌افتد که در فصل زمستان جانوران جونده مانند خرگوش پوست درختان را می‌جوند و باعث صدمه به تنه درخت و خشک شدن قسمت هوایی آن می‌شوند. از این رو به منظور نجات درخت لازم است دو سر شاخه جوان را در بالا و زیر خم حاصله از دندان جانور به طوری که بعدا شرح خواهیم داد، پیوند زده شود.
پس از دو یا سه سال شاخه‌های جوان پیوند شده تقویت شده و علاوه بر رساندن مقدار کافی شیره خام به درخت، وزن قسمت هوایی آن را نیز تحمل نموده و تاج درخت استوار می ماند. در مواقعی اگر شدت آسیب به حدی زیاد باشد که نتوان باقی مانده تنه آسیب دیده درخت را یعنی قسمتی که بین دو محل پیوند قرار گرفته نگه داشت، آن را قطع می‌کنند و درخت به جای یک تنه دارای چهار پایه خواهد شد.

10- تقویت و سازگاری با محیط: هرگاه درختی در شرایط محیطی معینی قادر به تامین مواد غذایی خود نباشد، در این حالت از تکنیک پیوند بهره گرفته و پیوندکی از درخت مربوطه تهیه کرده و آن را روی پایه دیگری که قرابت و تجانس با درخت مورد بحث دارد، پیوند می‌زنند.
به طور مثال در آموزش پیوند زدن درخت بادام اگر بادام به شرایط با خاک مرطوب حساس بوده و رشد مطلوبی ندارد، از این رو این درخت را روی گوجه میروبالان پیوند می زنند که مقاوم به خاک های با رطوبت بالاست.

11- تعدیل کننده رشد: در درختانی که ریشه ضعیف دارند و یا بالعکس دارای ریشه قوی بوده و رشد بالایی دارند، با پیوند نمودن این نوع درختان روی پایه‌های مناسب، قدرت و یا ضعف قسمت هوایی را تعدیل می‌بخشند.
مانند پیوند درخت گلابی روی پایه به که دارای ریشه سطحی بوده و طبیعت کوتاه و درختچه ای دارد. این عمل پیوند  رشد درخت گلابی را کاهش داده و آن را پاکوتاه می‌کند و در مقابل موجب تولید میوه های گلابی شیرین و مرغوبتری می‌شود.

12- بهبود گرده افشانی و فروت ست: در باغات قدیمی درختان دو پایه مانند درخت پسته که گل نر و ماده جدا از هم بر روی دو پایه مجزا قرار دارند، تنها یکی از دو پایه یعنی درختان ماده کاشته شده است و یا نسبت پایه‌های ماده به نر بسیار بالا بوده و این امر گرده افشانی و میوه بستن را با مشکل مواجه می‌سازد.

برای  خرید بذر درخت به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

از این رو برای رفع این مشکل و اصلاح باغات قدیمی می‌توان از تکنیک پیوند استفاده نمود. بدین طریق که روی تعدادی از درختان ماده که به فاصله منظمی از یکدیگر قرار دارند، یک پیوندک از درخت نر را روی هر کدام از پایه‌ها پیوند می‌زنند تا هر سال مقدار کافی دانه گرده برای بارور کردن گل‌های ماده موجود باشد و بهره‌برداری از باغ هر سال منظم و مرتب گردد.

13- زود باردهی: معمولا گیاهانی که از طریق بذر و یا روش‌های ازدیاد غیر جنسی به جز پیوند به وجود می‌آیند، پس از رسیدن به بلوغ که حدود 6 الی 7 سال به طول می‌انجامد، شروع به گل‌دهی و میوه دهی مینمایند.
در صورتی که اگر همین درختان بوسیله پیوند تکثیر شوند، مدت زمان کوتاهی را برای رسیدن به مرحله باردهی طی می‌کنند. بنابراین یکی از فواید پیوند تسریع در بهره برداری از درختان میوه می‌باشد.

14- جلوگیری از رشد پاجوش: برخی از درختان پاجوش‌های فراوان تولید می‌نمایند که موجب تضعیف درخت می‌گردد و از طرفی حذف این پاجوش‌ها نیز دشوار و مستلزم مراقبت‌های دایمی و صرف هزینه زیاد می‌باشد. برای رفع این مشکل، اغلب این درختان را روی پایه‌هایی که پاجوش نمی‌دهند پیوند می‌ زنند.

فصل پیوند درختان

بنابر آنچه بیان شد، باید زمانی اقدام به انجام عمل پیوند نمود که گیاه در دوره فعالیت بوده و شیره نباتی در جریان باشد. بنابراین از نظر علمی در هر موقع از سال به استثنای زمانی که گیاه در دوره استراحت به سر می‌برد و شیره نباتی راکد گردیده می‌توان عمل پیوند را انجام داد.
این نظریه در عمل به اشکالاتی بر می‌خورد که عملا زمان انجام پیوند را محدود می‌سازد:
مقدار زیاد شیره نباتی مانع ایجاد تماس بین پیوندک و پایه در ناحیه طبقه مولد و جوش خوردن آنها با یکدیگر می‌شود و به اصطلاح باغبانان پیوندک در شیره نباتی خفه می‌شود.
حرارت در دوره فعالیت گیاه باعث تبخیر بسیار بالا در پیوندک شده و قبل از آنکه طبقه مولد جوش بخورند و شیره نباتی کافی به پیوندک برسد، گرما پیوندک را خشک کرده و از بین می‌برد.
سرمای زمستان و یخبندان و بطور کلی حرارت کمتر از 10 درجه در هوای اطراف پیوندک نیز مانع فعالیت سلول‌های نامبرده گردیده و جوش خوردن پیوند را غیر ممکن می‌سازد. بنابراین با توجه به مطالب ذکر شده عملا در دو فصل بطور قطعی می‌توان گیاهان را پیوند کرد.
یکی در فصل بهار پس از بیدار شدن پایه و قبل از آنکه شدت شیره نباتی زیاد شود و یا آنکه سرمای اول بهار فعالیت سلول‌های قسمت هوایی گیاه شود و دیگری در اواخر تابستان و اوایل پاییز (بسته به نوع درخت) که جریان شیره نباتی به اندازه کافی کند شده و سرمای زمستان هنوز فرا نرسیده است.
بدیهی است هرگاه ممکن شود با وسایل مناسبی از اثر سوء گرمای تابستان و سرمای زمستان جلوگیری به عمل آید، می‌توان اقدام به انجام عمل پیوند نمود.

جهت خرید بذر به فروشگاه بذر گل و گیاه نازبو مراجعه کنید.

انتخاب پایه و پیوندک

پایه و پیوندک باید هرکدام دارای خواص و صفاتی باشد تا پیوند زدن ممکن و یا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه گردد.

انتخاب پایه

بهترین پایه باید دارای شرایط زیر باشد:

1- مقاومت به سرما:

این موضوع در نواحی گرمسیر و یا مناطقی که دارای آب و هوای معتدل می‌باشند، چندان دارای اهمیت نیست. ولی در مناطق سردسیر برای دوام درخت پیوندی و برداشت بهره کافی باید پایه‌هایی را انتخاب نمود که توان مقاومت در برابر سرمای سردترین زمستان منطقه را داشته باشد. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که اگر حساسیت پایه به سرما بیشتر از پیوندک باشد، در دوره‌های با سرمای شدید درخت پیوندی از ریشه خشک خواهد شد.

2- ازدیاد پایه:

در بحث انتخاب پایه باید توجه داشت که پایه‌ای انتخاب گردد که تکثیر آن به سهولت و با صرف هزینه کم میسر باشد و مخصوصاً تا حد امکان باید پایه را از طریق ازدیاد غیر جنسی تکثیر نمود. زیرا در فقط در این صورت است که پایه‌ها یکنواخت و از یک جنس بوده و با در نظر گرفتن اثر متقابل پایه و پیوندک در یکدیگر، باغ یکنواخت به دست می‌آید و بهره برداری از آن آسانتر و کم هزینه‌تر می‌شود.

3- مقاومت به بیماری‌ها

یکی از خصوصیات مهم در انتخاب پایه، مقاومت آن به انواع مختلف بیماری‌ها و آفات می‌باشد. به عنوان مثال درباره انواع مو که از نظر علمی به ویتیس وینیفرا معروف است (کلیه انگورهای ایران از این نوع است) مورد حمله یک حشره زیر زمینی به نام فیلوکسرا واقع می‌گردد.

این آفت روی ریشه مو زندگی می‌کند و در مدت نسبتاً کوتاهی درخت را خشک نموده و از بین می‌برد. در مقابل موهای محلی ایران، یک نوع دیگر از جنس‌های انگور امریکایی یافت می‌شود که در برابر این حشره مقاوم است. در صورت شیوع این آفت در منطقه ای، باید موهای محلی ایرانی را روی پایه انگور امریکایی پیوند نمود تا بوته پیوند انگور از گزند فیلوکسرا در امان بماند.

4- آسانی عمل پیوند زدن:
پوست برخی از گیاهان به سختی از چوب جدا می‌شود و در بعضی دیگر پوست به اندازه‌ای نازک است که جدا کردن آن از چوب غیر مقدور می‌باشد. این موضوع در پیوند تاجی و شکمی دارای اهمیت فراوان است. بنابراین در زمان پیوند باید نوعی از گیاهان را به عنوان پایه انتخاب نمود که به آسانی بتوان پوست آن را از چوب جدا نمود.
5- مقدار و نوع ریشه:
در انتخاب پایه، نباتاتی که دارای ریشه قوی و سطحی می‌باشند بر گیاهانی که ریشه عمودی و ضعیف دارند ترجیح داده می‌شوند.

6- پا جوش دادن پایه:
درختانی که پاجوش زیاد تولید می‌نمایند صلاحیت آن را ندارند که به عنوان پایه مورد استفاده قرار گیرند، زیرا پاجوش باعث ضعف درخت پیوندی در نتیجه نامرغوبی میوه آن می‌شود و از بین بردن یعنی کندن آنها نیز مستلزم صرف وقت و هزینه زائد است. مثلاً برای ازدیاد و انتشار انواع یاس درختی یا خوشه‌ای اصلاح شده بهتر است از برگ نو به عنوان پایه استفاده شود تا یاس درختی معمولی زیرا نوع اخیر بنابر طبیعت تولید پاجوش زیاد می‌نماید در صورتی که برگ نو کمتر پاجوش می‌دهد.

7- توافق پایه با انواع مختلف خاک:
هر چند یک نوع معین از گیاه را نمی‌توان در خاک‌های مختلف کاشت و از نظر علمی یک نوع معین از نبات در نوع معینی از خاک بهترین نتیجه را می‌دهد، معهذا از نظر اقتصادی و تهیه نهال پیوندی برای فروش باید سعی نمود که پایه انتخاب شده در بیشتر از انواع خاک‌ها زندگانی کرده و بهره کافی بدهد.

همچنین بخوانید: آموزش پیوند زدن گل رز

انتخاب پیوند - پیوندک:

1- قرابت و تجانس آن با پایه به قسمی که شرح آن گذشت.
2- پیوندک باید یکساله باشد. در پیوند پائیزه می‌توان از شاخه‌های همان سال یعنی از شاخه‌هایی که در بهار ظاهر شده‌اند استفاده نمود. سن پیوندک نباید از یکسال تجاوز نماید، ولی باید کاملاً رسیده باشد. یعنی به اندازه کافی سفت گردیده. مواد ذخیره کافی در آن جمع باشد.
3- پیوندک باید از شاخه‌های گل یا میوه دهنده پایه مادر تهیه شود. پیوندی که از شاخه نرک برداشت شود، معمولاً میوه نخواهد داد.
4- بهتر است پیوندک را از قسمت وسطی شاخه تهیه نمایند، زیرا جوانه‌های قسمت فوقانی خیلی جوان و ضعیف هستند و جوانه‌های تحتانی شاخه کم محصول می‌باشند.
5- در درختانی که دوره استراحت کامل دارند، برای پیوند بهاره باید پیوندک را بعد از شروع دوره استراحت و قبل از بیدار شدن پایه مادری از خواب زمستانه تهیه نمود. هر گاه خطر یخبندان و سرمای شدید در بین باشد، قطع پیوندک از درخت مادر قبل از یخبندان باید انجام گیرد، زیرا سرمای شدید شاخه‌ها را خشکانیده و از بین می‌برد.
در نگهداری پیوندک‌هایی که قبل از موعد پیوند کردن از شاخه مادری جدا می‌کنند، باید دقت زیاد نمود و آنها را در محلی نگه داشت که سرما به یه پیوندک صدمه نزند و گرمای بی موقع نیز باعث بیدار شدن و در نتیجه تبخیر و خشک کردن آنها نشود. برای این منظور شاخه‌ها را در خزه و یا در خاک اره مرطوب در مکانی که حداکثر 5 تا 6 درجه حرارت داشته باشد نگاه می‌دارند. برای حفظ پیوندک از سرما و یا گرما ممکن است آنها را در نقطه ای از باغ زیر خاک کرد.
6- پیوندک و پایه در یک درجه از فعالیت حیاتی باشد و اگر این امر ممکن نشود پایه نسبت به پیوندک جلو باشد، یعنی دارای فعالیت بیشتر باشد. به عبارت دیگر پایه باید قبل از پیوندک از خواب زمستانی بیدار شده شروع به فعالیت نماید (در پیوند بهاره) زیرا در غیر این صورت پیوندک قبل از جوش خوردن با پایه شروع به فعالیت کرده در اثر تبخیر و از دست دادن جزیی ذخیره غذایی که با خود همراه دارد و نرسیدن مواد غذایی از پایه قبل از جوش خوردن خشک می‌شود.

الف- نحوه تهیه پایه و پیوندک

برای اینکه بتوان جوانه پیوندک را در زیر پوست ساقه پایه قرار داد، لازم است که پوست پایه به آسانی از چوب آن جدا شود و این امر مکن نیست مگر اینکه شیره نباتی در جریان باشد. یعنی پایه تا اندازه‌ای دارای فعالیت حیاتی باشد و به اصطلاح معروف پایه آبدار بوده و پوست بدهد. این امر فقط در بهار و پاییز میسر است. زیرا در زمستان شیره نباتی راکد بوده و در تابستان نیز گرمای هوا تا اندازه ای پوست پایه را خشک نموده و مانع از جدا شدن آن از چوب می‌گردد.
روش کار در این نوع پیوند بدین ترتیب است که در پوست پایه یک برش عمودی بطول ۵/۲ سانتیمتر زده می‌شود. سپس در بالا و عمود بر این برش، یک برش افقی به اندازه یک سوم قطر ساقه ایجاد می‌شود (بطوریکه به شکلT در آید).

ب- تهیه پیوندک

برای گرفتن پیوندک از گیاه مورد نظر نیز برشی ۵/۱ سانتیمتری زیر یکی از جوانه‌ها زده شده، سپس برش شیبداری بالای جوانه ایجاد می‌گردد تا جوانه همراه با پوست (و گاهی با لایه نازکی از چوب ) برداشته شود.
جوانه تهیه شده از بالا وارد شکاف ایجاد شده در پوست پایه شده و به سوی پایین هدایت می‌شود تا جفت شود. سپس آنرا با نخ پنبه‌ای یا نوار پلاستیکی ویژه می‌‌بندند. این نوار نباید آنقدر محکم بسته شود که به پوست پایه آسیب برساند.
ضمن آنکه هیچگاه نبایستی روی جوانه بسته شود. در برخی از شرایط ممکن است شیره گیاهی پس از ایجاد شکاف از گیاه خارج شود و روی پیوندک را بپوشاند و مانع جوش خوردن پیوند گردد. برای رفع این مشکل از پیوند شکمی واژگون استفاده می‌شود.
در این صورت شکاف افقی را در پایین شکاف عمودی یعنی به شکل T معکوس می‌‌زنند تا شیره گیاهی در صورت خروج، به پیوندک آسیبی نرساند. در این حالت پیوندک از پایین وارد شکاف می‌گردد.

بیشتر بخوانید: کشاورزی شهری را بیشتر بشناسیم

انواع پیوند درختان میوه

1-کو پیوند شکمی یا سپری (T or Shield- budding)

در این نوع پیوند، پیوندک فقط از یک جوانه تشکیل شده و ان را در نقطه اختیاری از طول ساقه پایه در زیر پوست قرار می دهند.

2- پیوند لوله ای:

در این روش پیوند، برای گرفتن پیوندک، پوست درخت را به شکل استوانه یا لوله‌ ای که طول آن حدود ۲-۱ سانتی متر بوده و روی آن فقط یک جوانه قرار دارد جدا ساخته و پیوندک را جدا می‌ کنند. برای آماده سازی پایه، انتهای پایه را قطع می‌ کنند و پوست آنرا تا محلی که پیوندک باید قرار گیرد بر می‌ دارند.
سپس پوست استوانه‌ ای حامل جوانه پیوندک را از بالا روی پایه گذاشته، آنقدر می‌ لغزانند تا به محلی که قطر پایه و پیوندک یکی باشد، برسد. این نوع پیوند، لایه‌ های زاینده کاملاً با یکدیگر تماس داشته و پیوندک و پایه بدون بستن به یکدیگر می‌‌چسبند.

این نوع پیوند را بر روی شاخه‌هایی که کمتر از یک سانتیمتر قطر دارند می‌زنند و شرط لازم جهت موفقیت، آن است که پایه و پیوندک تقریبا هم قطر باشند. در غیر اینصورت پوست استوانه‌ای پیوندک را در طرف مقابل جوانه پیوندک، شکاف طولی می‌دهند تا بتوان لوله استوانه‌ای پیوندک را باز کرد. در این حالت آنرا پیوند حلقوی می‌‌گویند.
در صورت هم قطر نبودن پایه و پیوندک لوله پیوندک را شکاف می دهند، ولی عرض مستطیلی که لوله پیوندک را تشکیل می‌دهد کافی نخواهد بود که تمام اطراف قسمت بدون پوست پایه را بپوشاند.
بنابراین پس از آنکه پیوندک را به دور پایه پیچیدند، قسمتی از آن را که بی پوست و لخت می‌ماند باید با پوست خود پایه که هنوز به پایه آویزان است پوشش دهند. بعد از قرار دادن پیوندک روی پایه اطراف آن را با ریسمان می‌بندند و زخم‌ها را با چسب پیوند می‌پوشانند.

3- پیوند قاشی (Chip budding)

از این پیوند زمانی استفاده می‌شود که درخت پوست نمی‌دهد و پایه و پیوندک در حالت خواب هستند. روش کار بدین ترتیب است:
برای آماده کردن پیوندک، شاخه ای که قطر آن  تا 1 تا 2.5 سانتیمتر است انتخاب نموده، پرشی با زاویه 45 درجه زیر جوانه زده و سپس از 2.5 سانتیمتری بالای جوانه یک برش مورب به طرف پایین در داخل ساقه زده می‌شود تا به برش اول برسد. در پایه نیز برش‌هایی مشابه پیوندک ایجاد کرده و پس از حذف قسمت‌های زائد آن، پایه و پیوندک را با هم جفت می‌کنند و می‌کوشند تا لایه‌های زاینده کاملاً در تماس با یکدیگر قرار گیرند.
در محل پیوند، باید جوانه را با نوارهای پلاستیکی و یا مواد مشابه محکم نگه داشت پوشاندن پیوندگاه با چسب پیوند ضروری است. اما باید توجه نمود که روی جوانه چسب زده نشود. ممکن است اطراف محل پیوند را با خاک بپوشانند تا از خشک شدن محل پیوند جلوگیری شود.

4- پیوند مجاورتی:

تنها پیوندی که ممکن است بدون دخالت انسان انجام گیرد و در طبیعت زیاد دیده می‌شود. این روش پیوند از زمان قدیم مرسوم بوده است. در جنگل‌ها و باغات دو تنه درخت یا شاخه آنها در اثر تماس دائم و سائیده شدن به یکدیگر پوست بین آنها از بین رفته و با یکدیگر جوش می‌خورد. بنابراین، اگر سایر روش‌های پیوند بین دو گیاه عملی نباشد، پیوند مجاورتی را می‌توان روی آنها آزمایش نمود.

1-4- فصل پیوند مجاورتی

هر زمان از سال ممکن است، اما جوش خوردن پیوند زمانی که گیاه رشد فعال دارد، سریع‌تر است.

2-4- روش کار

2.5 تا 5 سانتیمتر از پوست هر دو ساقه را در محل پیوند برداشته، دو ساقه را طوری به هم می‌بندیم که لایه‌های زاینده هر دو روی هم قرار گیرند. سپس محل پیوند را با چسب پیوند می‌پوشانیم.

3-4- انواع مختلف پیوندهای مجاورتی

در عمل سه نوع پیوند مجاورتی وجود دارد که عبارتند از پیوند مجاورتی انتهایی، جانبی، شکمی و کمانی.

الف-  پیوند مجاورتی انتهایی

در این روش پیوند انتهای پایه را قطع نموده و سپس مانند انتهای پایه در پیوند تراش می‌دهند. برای تهیه پیوندک بخشی از پوست شاخه را برداشته تا جایگاهی برای انتهای پایه ایجاد شود. پس از قرار دادن پیوندک روی پایه، این دو را محکم به یکدیگر بسته و اطراف آن را با چسب می‌پوشانند.

ب- پیوند مجاورتی جانبی

در این قسم پیوند، انتهای شاخه پیوندک و پایه را قطع نمی‌کنند، بلکه در نقطه ای از طول ساقه هر کدام از دو قسمت نامبرده، مقداری از پوست درخت را با چاقوی پیوندزنی می‌تراشند. به گونه ای که چوب پیوندک و پایه در سطح آنها از یک قشر سلول‌های طبقه مولد پوشیده شده ظاهر گردد. پس از قرار دادن پیوندک و پایه بر روی هم، آنها را محکم بسته و با چسب اطراف پیوندک و پایه را می‌پوشانند.

ج-  پیوند مجاورتی شکمی و  کمانی

این شیوه پیوند شباهت زیادی به پیوند شکمی دارد و روش انجام آن طبق اصول اجرای پیوند شکمی است. یعنی در نقطه مناسبی روی پایه دو شکاف عمود به یکدیگر که نسبت به شاخه یکی عرضی و دیگری در امتداد طول ساقه قرار گرفته است، ایجاد می‌شود.
در پیوند مجاورتی شکمی باید توجه نمود که شکاف عرضی در قسمت پایین شاخه یعنی نسبت به جوانه انتهایی زیر شکاف طولی قرار گیرد. در زمان تهیه پیوندک باید دقت کرد که تراش انتهایی آن از 5 تا 10 میلیمتر بالاتر و از طرف مقابل یک جوانه شروع شود. زیرا این جوانه است که پس از جوش خوردن پیوندک و قطع آن از گیاه مادری، شاخه مطلوب خواهد نمود.

5- پیوند پلی

نوعی پیوند ترمیمی است که وقتی تنه یا شاخه درختان توسط جانوران، یخبندان زمستانه یا وسایل مكانیكي آسیب مي‌بیند، از آن استفاده مي‌شود. پیوند پلی برای ترمیم پوست درختان بکار مي‌رود و زمان آن در اوایل بهار است كه رشد فعال گیاه آغاز مي‌شود.

روش کار

برای پیوندک از شاخه‌هایي با قطر  1 تا 2 سانتیمتری استفاده مي‌شود که در زمان خواب گیاه تهیه شده و در مکان سرد نگهداری مي‌شود.
دو سر پیوندک را بصورت گاوه اي برش مي‌ دهیم. پس از حذف پوست آسیب دیده و مرده، برش‌هایي در بالا و پایین آن قسمت ایجاد مي‌كنیم، طوری كه پیوندک در آن جفت شود. پیوندک را با میخ محکم کرده، محل پیوند را با چسب پیوند مي‌پوشانیم.

6- پیوند اسکنه

اين نوع پیوند از قدیمی‌ترين روش‌هاي پیوند است و در بين باغداران بسیار مرسوم می‌باشد. برای انجام این روش پیوند، پایه را از محل طوقه، تنه اصلی و يا بازوها برش مي‌دهیم. سپس شکاف هايي در قطر پایه ایجاد نموده و بسته به قطر، یک یا دو شکاف به عمق 5-5/2 سانتیمتر ایجاد می‌کنیم.
پیوندک را از شاخه یکساله مناسب به طول 12 تا 20 سانتیمتر بسته به نوع گونه انتخاب می‌کنیم. در انتهای پایینی پیوندک برش مورب ایجاد نموده، به نحوی که پوست در حد فاصل دو قسمت تراشیده شده پیوندک باقی بماند. این عمل، لایه زاینده را از عوامل خارجی حفظ خواهد نمود.
سپس شکاف را به وسیله چاقوی پیوند باز نموده و پیوندک را در شکاف و مماس با پوست پایه قرار می‌دهیم. فشار شکاف، پیوندک را محکم در خود نگه می‌دارد. اما دور شکاف را با نخ مخصوص پیوند یا سیم مفتول می‌بندیم. در نهایت تمامی مراحل پیوند و برش را با چسب باغبانی می‌پوشانیم.

مراحل انجام پیوند اسکنه

1) برش مورب قسمت پاييني پیوندک به نحوی که پوست قسمت بيروني پیوندک حفظ شود.
2) سربرداري پایه از محل طوقه، تنه اصلي و يا بازوها، ايجاد شكاف به عمق5- 2/5 سانتیمتر در قطر پایه
3) باز کردن شکاف با وسيله‌اي مانند چاقوی پیوند و قرار دادن پیوندک در شکاف و مماس با پوست پایه
4) بستن محل پیوند از سمت بالا به طرف پايين
5) پوشاندن محل پیوند و نوک پیوندک‌ها با چسب باغبانی
6) گرفتن پیوند.

بهترین زمان انجام پیوند اسکنه، اواخر اسفندماه و اوایل بهار قبل از شروع فعالیت گیاه است. اما در هر زمان از فصل خواب گیاه می‌توان این نوع پیوند را انجام داد.
بهتر است پیوندک از وسط شاخه‌ای که در معرض نور کافی بوده و فاصله میان گره‌ها کوتاه و ذخیره غذایی کافی دارد، انتخاب شود. این نوع پیوند به دلیل استقرار محکم پیوندک در شکاف پایه برای نواحی بادخیز مناسب است. این پیوند برای جوان کردن درختان مسن بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما به دلیل ایجاد شکاف عمیق روی پایه، احتمال آلودگی و عدم گیرایی پیوند نیز بالا می‌باشد.
از پیوند اسکنه برای پیوند گیاهان علفی مانند تیره کدوئیان نیز استفاده می‌شود، که روش آن بدین شرح است:

مراحل انجام پیوند اسكنه در خانواده كدوئيان

1) انتخاب پايه در مرحله‌ای كه همراه با برگ‌های لپه ای، یک برگ حقيقی کاملا بسته نيز نمایان باشد و در پیوندک علاوه بر برگ‌های لپه ای، یک برگ حقيقی کاملاً باز باشد.
2) حذف برگ حقيقی و ايجاد شكاف به عمق نيم سانتیمتر در بين برگ‌های لپه ای.
3) تهیه پیوندک به نحوي كه ساقه را از 1/5 تا 2 سانتیمتری زير برگ‌های لپه ای و برگ حقيقی قطع و ایجاد برش‌های مورب به طول از 0/5 تا 1 سانتیمتری در انتهای پايينی پیوندک
4) قرار دادن پیوندک در پايه و بستن محل پیوند با گيره‌های مخصوص پیوند.

7- پیوند زینی

این پیوند شبیه پیوند اسکنه است. با این تفاوت که به جای شکاف پایه، پیوندک را شکاف داده و انتهای پایه را از دو طرف به طور مورب تراش می‌دهند و سپس پیوندک را روی آن قرار می‌دهند. در پیوند زینی پایه و پیوندک باید هم قطر باشند و عدم تناسب قطر آنها در موفقیت پیوند بسیار موثر است. به علاوه در صورت امکان، پیوندک باید دارای جوانه انتهایی باشد.

مراحل مختلف پیوند زینی

1) ايجاد شکاف در پیوندک
2) تراش مورب دو طرف انتهای پایه
3) قرار دادن پیوندک روي پايه
4) استقرار كامل پايه و پیوندک جهت بستن و پوشاندن محل پیوند، با چسب پیوند.

8- پیوند تاجی (زیر پوست)

این پیوند، مشابه پیوند اسکنه است. با این تفاوت که به جای ایجاد شکاف، پیوندک را زیر پوست پایه قرار می‌دهیم. روش پیوند بسیار ساده و سریع بوده و درصد گیرایی پیوند زیاد است. این پیوند برای پایه‌های باریک تا قطور قابل اجرا می‌باشد. برای استقرار پیوندک در زیر پوست پایه لازم است پوست از روی پایه جدا شود.
لذا عمل پیوند در آغاز رشد انجام می‌گیرد. پیوندک در زمان خواب گیاه تهیه شده و در یخچال یا سردخانه به مدت چند روز تا زمان عمل پیوند نگهداری می‌شود. در گیاهان همیشه سبز، پیوندک در زمان پیوند زدن تهیه می‌شود.
برای استقرار بهتر پیوندک را با میخ کوچک (سیاه میخ) به تنه محکم می‌کنند. در پوست پایه یک یا دو شکاف (موازی و نزدیک هم) به طول 3 تا 5 سانتیمتر به طور عمودی از محل سربرداری شده ایجاد می‌شود و پوست را از روی پایه کنار زده و جدا می‌کنند.

مراحل اجرای پیوند تاجی (زیر پوست) در شاخه های باریک

1) سربرداری و صاف كردن محل پیوند و ایجاد یک شکاف در پوست پايه به طول 3 تا  5 سانتیمتر
2) پیوندک را از قسمت پایینی به صورت قلم خطاطی برش داده و پشت پیوندک را هم برش کوچکی ایجاد می‌کنند.
3) قرار دادن پیوندک در زیر پوست پایه
4) میخ زدن محل پیوندک و پوشاندن محل پیوند، و نوک پیوندک‌ها با چسب باغبانی.

مراحل اجرای پیوند تاجی (زیر پوست) در شاخه‌های قطور

1) سربرداری و صاف كردن محل پیوند
2) تهیه پیوند، از شاخه مناسب
3) پیوندک  را از قسمت پايينی به صورت قلم خطاطی برش داده و پشت پیوندک را هم برش كوچكی می‌دهیم
4) در پوست پايه دو شکاف (موازی نزدیک هم) به طول 3 تا 5 سانتیمتر به طور عمودی از محل سربرداری شده ایجاد می‌شود. پوست را از روی پایه كنار زده و پیوندک را در زير پوست پايه قرار می‌دهیم
5) بستن محل پیوند از سمت بالا به طرف پايين
6) پوشاندن محل پیوند و نوك پیوندک‌ها با چسب باغبانی

9- پیوند نیمانیم

این نوع پیوند، برای سرشاخه کاری بسیار مناسب است و انتخاب شاخه‌های باریک از قطر 1/5 تا 2/5 سانتیمتر بهتر است. در این نوع پیوند، لازم است پایه و پیوندک هم قطر باشند. اگر اختلاف قطر کمی داشته باشند، بایستی لایه‌های زاینده یک سمت با یکدیگر تماس داشته باشند.
روش‌های پیوند نیمانیم شامل:

• پیوند نیمانیم ساده
• نیمانیم زبانه دار
• نیمانیم پاشنه دار

ابتدا یک برش صاف و مورب به طول 2 تا 2/5 سانتی متری در محلی که پیوند می زنیم، روی پایه ایجاد می‌شود. در پیوند نیمانیم زبانه ای بعد از ایجاد برش مورب بر روی پایه یک برش عمود بر سطح بریده شده از بالا به طرف پایین از یک سوم برش و با طول برابر نصف طول آن زده می‌شود.

مراحل اجرای پیوند نیمانیم ساده

1) ایجاد یک برش صاف و مورب به طول 2/5-2 سانتیمتر در پایه و پیوندک
2) قرار دادن پایه و پیوندک بر روی هم 
3) بستن محل پیوند، و پوشاندن آن با چسب پیوند.

پیوندک دارای چند جوانه با طول مناسب تهیه می‌شود. برشی مانند برش روی پایه صاف و مورب به طول 2/5 – 2 در قسمت پایینی پیوندک ایجاد می‌کنیم. در پیوند نیمانیم زبانه ای، برش دوم بر روی برش اول همانطور که در مورد برش پایه ذکر شد، انجام می‌شود. در پیوند نیمانیم پاشنه‌دار، به جای تراش مورب پایه و پیوندک را به صورت  پله برش می‌دهیم تا پایه و پیوندک به راحتی روی هم قرار گیرند. پس از آماده شدن پایه و پیوندک، سطوح برش داده شده پیوندک و پایه را روی هم قرار می‌دهیم و با نخ محکم می‌بندیم. در نوع زبانه ای، زبانه پایه و پیوندک در هم قرار داده می‌شود. این امر سبب استحکام و تماس بهتر لایه‌های هر دو قسمت پایه و پیوندک خواهد شد. در پیوند نیمانیم پاشنه دار مانند پیوند نیمانیم ساده، دو سطح برش داده شده پایه و پیوندک روی یکدیگر قرار می‌گیرد و سپس با نخ بسته و تمامی سطوح چسب زده می‌شود. این پیوند برای بسیاری از درختان و درختچه‌های زینتی قابل استفاده است.

مراحل اجرای پیوند نیمانیم زبانه دار

1) ایجاد یک برش صاف و مورب به طول 2/5-2 سانتیمتر در پایه  پیوندک و ایجاد یک برش عمود بر سطح بریده شده از یک سوم بالای برش، از بالا به طرف پایین
2) قرار دادن پایه و پیوندک بر روی هم
3) بستن محل پیوند و پوشاندن آن با چسب پیوند

10- پیوند رولپه (اپی کوتیل) و زیرلپه (هیپوکوتیل)

یکی از روش‌های پیوند گردو، پیوند رو میزی اپی کوتیل می‌باشد. در این روش ابتدا اقدام به جوانه‌زنی بذر جهت توسعه ریشه و شاخه می‌کنند. سپس اقدام به سربرداری پایه در قسمت اپی کوتیل نموده و شکافی به عمق 2 تا 3 سانتیمتر در آن ایجاد می‌کنند. برای تهیه پیوندک از سرشاخه های یکساله گردو استفاده می‌شود.
برای این منظور شاخه انتهایی با دو تا سه جوانه انتخاب و دو طرف قسمت پایین آن را به صورت مورب تراش می‌دهند. پس از قرار دادن قسمت برش داده شده پیوندک در شکاف پایه، اقدام به بستن محل پیوند با نوار پلاستیکی مخصوص پیوند می‌کنند و محل پیوند را به صورت افقی بر روی لوله آب گرم 26 درجه سانتیگراد قرار می‌دهند. پس از گرفتن پیوند و رشد جوانه پیوندک، گیاهان پیوندی را به گلدان منتقل می‌کنند.

مراحل پیوند روميزی اپی كوتيل گردو

1) جوانه زنی بذر، توسعه ريشه و شاخه
2) سربرداری پايه در قسمت اپی كوتيل و ايجاد شکاف به عمق 2 تا 3 سانتیمتر در آن
3) تهيه پیوندک از سرشاخه‌های یک ساله گردو با سه جوانه و برش مورب دو طرف قسمت پايين پیوندک
4) قرار دادن قسمت برش داده شده پیوندک در شکاف پایه و بستن محل پیوند با نوار پلاستیکی مخصوص پیوند
5) قرار دادن محل پیوند، به صورت افقی بر روی لوله آب گرم 26 درجه سانتیگراد
6) گرفتن پیوند
7) انتقال گياهچه پیوندی به گلدان
8) رشد پیوندک

پیوند زير لپه در گیاهان علفی مانند خانواده كدوييان جهت ايجاد مقاومت در برابر بيماری‌های خاكزی استفاده می‌شود.

مراحل انجام پیوند جانبی زير لپه در خانواده كدوييان

1) انتخاب پايه در مرحله‌اي كه همراه با برگ‌های لپه‌ای، یک برگ حقيقي كاملاً بسته نيز نمايان باشد و در پیوندک علاوه بر برگ‌هاي لپه ای، یک برگ حقيقی كاملاً باز باشد.
2) ايجاد برش‌های مورب در ناحيه 2 تا 3 سانتيمتری زير برگ‌های لپه ای به طول 0/5 تا 1 سانتيمتری روی پايه (برش رو به پايين) و پیوندک (برش رو به بالا)
3) قرار دادن محل برش پیوندک در پایه
4) بستن محل پیوند

وسایل و لوازم مورد نیاز پیوند زنی

این ادوات عبارتند از: اره بزرگ و کوچک، داسک، قیچی باغبانی، چاقوی پیوند زنی، داس مخصوص جهت تهیه پایه در پیوند اسکنه
ریسمانی که در پیوند زدن به کار می‌رود باید دارای شرایط زیر باشد :
1- در مقابل آفتاب و رطوبت زود نپوسد.
2- ریسمان باید به اندازه کافی قابل کشش باشد تا مانع نمو قطری پایه در محل پیوند نگردد، زیرا اگر ریسمان فاقد این خاصیت باشد پیوندک از بالای محل پیوند نمو زیاد نموده و متورم می‌گردد در صورتی که پایه در آن نقطه نازک و ضعیف می‌ماند و این امر ممکن است در آتیه باعث سستی درخت پیوندی گردیده و در اثر جزیی حادثه و یا وزش باد نسبتاً شدیدی قسمت پیوندی درخت از پایه جدا شود.
3- ریسمانی که برای بستن به کار می‌رود نباید در اثر رطوبت کوتاه شود و یا به اصطلاح معروف « آب برود» زیرا در این صورت ریسمان کوتاه شده به پایه و پیوندک فشار وارد آورده مانع نمو و رشد قطری شاخه می‌گردد.در عین حال رطوبت و حرارت نباید موجب طویل شدن ریسمان گردد، چه در این حالت ریسمان از دو شاخه باز شده و نتیجه مطلوب از بستن پیوندک و پایه حاصل نمی‌شود. هر اندازه درخت قوی و ضخیم تر است ریسمان نیز باید کلفت‌تر و محکمتر باشد.
4- ریسمان باید به اندازه کافی محکم باشد تا در اثر قطور شدن شاخه ریسمان قبل از موقع مناسب پاره نشود.

انواع ریسمان

ریسمان‌های مختلفی که برای بستن پیوندک به کار برده می‌شود، عبارت است از : ریسمان پشمی، پنبه ای، علفی و یا پوست پاره‌ای از درختان مانند پوست درخت بید و غیره.
برای بستن انواع پیوندهای نازک و متوسط ریسمان پشمی وسیله خوبی است. رطوبت در این نوع ریسمان‌ها تاثیر ندارد. مخصوصاً اگر در موقع تهیه آنها شم مورد استفاده را مدتی در روغن گذارده باشند. قوه کشش پشم نیز به اندازه کافی می‌باشد.
در ریسمان پنبه ای نیز تغییرات جوی مخصوصاً رطوبت تاثیر ندارد، ولی قوه کشش آن کم است و در بستن درختان سریع الرشد مانع نمو قطری محل پیوند می‌شود. ریسمان پنبه ای بیشتر برای بستن درختان ضخیم و آنهایی که نمو و رشد قطری کمی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ماده ای که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد، چسب پیوند نام دارد و باید دارای خواص زیر باشد:
1- چسب پیوند باید در مقابل گرمای خورشید آب نشود زیرا در این صورت جوانه‌هایی که زیر محل پیوند قرار گرفته است، در اثر ذوب چسب پوشیده شده و از فعالیت و نمو باز می‌ماند.
2- چسب پیوند باید به نحوی ترکیب شود که در مقابل سرمای اتفاقی ترک نخورد و منفذی بزای تبخیر پیوند و دخول آب و هوا زیر پیوند و پوست درخت ایجاد نشود.
3- چسب پیوند باید به اندازه کافی نرم باشد تا بتوان آنرا به آسانی روی شکاف‌ها و درخت مالید.
4- چسب پیوند باید غیر قابل نفوذ به آب و هوا باشد.
5- چسب پیوند باید از موادی ترکیب شده باشد که مضر برای سلامتی درخت نباشد، یعنی پوست درخت را نسوزاند و سلول‌های جوان را نکشد.
چسب پیوند از مخلوط کردن اجسام مختلف که هر کدام دارای چند یا یکی از خواص نامبرده می‌باشد به دست می‌آید و این اجسام عبارت است از : صمغ، سقز، قیر- زفت، موم، پیه، روغن کتان، پارافین، دوده، گل افرا و در بعضی موارد الکل و تربانتین .در عمل تعداد معینی از اجسام نامبرده را به نسبت معین با یکدیگر مخلوط نموده مورد استفاده قرار می‌دهند.

ترکیب و تهیه چند نوع چسب

مخلوط اول: زفت 300 گرم، رزین 100 گرم، موم 50 گرم، پیه 25 گرم، گل افرا 25 گرم.
کلیه مواد نامبرده به غیر از گل افرا را بعد از خرد کردن باهم ذوب نموده، پس از آن گل افرا را اضافه می‌کنند. بعد از آنکه در اثر بهم زدن مخلوط یکنواختی تهیه شد، آن را در آب سرد ریخته آنقدر مالش می‌دهند تا یک جسم کروی و سفتی به دست آید.
مخلوط دوم: رزین 250 گرم، زفت 750 گرم، پیه 250 گرم و گل افرا 500 گرم
رزین و زفت از طرفی و پیه از طرف دیگر علیحده ذوب و بعداً مخلوط شده به مجموع مواد مذاب نامبرده گل افرا را اضافه می‌کنند.
مخلوط سوم: رزین 5 قسمت، زفت 3 قسمت، پیه 1 قسمت، گل افرا 2 قسمت.
دو جسم اول را علیحده و پیه را جداگانه ذوب نموده باهم مخلوط می‌کنند و بعد گل افرا را اضافه می‌نمایند.
مخلوط چهارم: موم 2 قسمت، صمغ (رزین) 4 قسمت، پیه 1 قسمت.
مخلوط پنجم: موم 400 گرم، پیه 150 گرم، سقز 100 گرم.
مخلوط ششم: موم 5 قسمت صمغ (رزین ) 16 قسمت، روغن کتان 1 قسمت، دوده یا افرا 2 قسمت.
بطوریکه ملاحظه می‌شود انواع چسب و طرز تهیه آن متفاوت است و هر باغبان باید مطابق آب و هوای منطقه خود با مواد نامبرده چسب مناسبی تهیه کند.

چسب سرد

مخلوط اول: رزین 1000 گرم، موم 500 گرم، الکل 180 سانتیمتر مکعب
مخلوط دوم: زفت 5000 گرم، گچ نرم 1200 گرم، الکل صنعتی 900 گرم، تربانتین 600 گرم موم 100 گرم.
زفت و موم را جداگانه ذوب نموده مخلوط می‌کنند، سپس الکل و تربانتین را با هم در مخلوط بالا ریخته مدتی هم می‌زنند، بعد گچ را به تدریج اضافه می‌کنند و آنقدر هم می‌زنند تا محلول یک دستی به دست آید. این چسب مانند کلیه چسب‌های سرد باید پس از سرد شدن مورد استفاده قرار گیرد.
مخلوط سوم: زفت 1100 گرم – پیه 500 گرم – موم 250 گرم – الکل صنعتی 250 گرم.
برای نگهداری چسب سرد باید مقدار کمی از آن را در جعبه فلزی که در آن کاملاً بسته شود و هیچ منفذی برای تبخیر الکل یا تربانتین نداشته باشد قرار دهند.

طرز استعمال چسب پیوند

هنگام استعمال چسب نکات زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
1- کلیه زخمهای درخت و محل پیوند را باید فوراً و بدون وقت پس از انجام عمل پیوند با چسب بپوشانند.
2- در مصرف چسب نباید صرفه‌جویی کرد یعنی با ید به مقدار زیاد آن را روی زخم‌های درخت قرار داد. تا از نفوذ آب و هوا زیر پوست گیاه به حداکثر و به طور موثری جلوگیری به عمل آید.
3- در انتهای پیوندک اگر بریدگی وجود داشته باشد، باید آن را نیز زیر چسب پیوند پوشانید.
4- در صورتی که چسب گرم مورد استفاده قرار گیرد، درجه حرارت آن باید به اندازه‌ای باشد که انگشتان بتوانند تحمل آنرا بنمایند زیرا در غیر اینصورت گرمای زیاد چسب باعث سوختن پوست و کشته شدن سلول‌های زنده طبقه مولد و به طور کلی تمام سلول‌های نبات که با چسب تماس دارند می‌گردد.