فیکوس الاستیکا و نحوه مراقبت از آن

فیکوس درختچه ای زیبا است که معمولاً در محیط گلخانه‌ای و آپارتمان‌ها نگهداری می‌شود و برگ‌های آن به رنگ‌های سبز و ابلق دیده می‌شود. تقریباً در اکثر خانه‌های ایرانی به دلیل مقاوم بودن و راحت بودن نگهداری و نیاز نوری کم گیاه فیکوس نگهداری می‌شود. فیکوس بانام علمی "Ficus elastica" گیاهی معروف از خانواده موراسه و بومی هند و جنوب شرقی اندونزی است.در هوای آزاد ارتفاع آن به بیش از 25 متر می‌رسد و در شرایط عادی دایماً رو به گسترش و بزرگ شدن است و حتی ریشه‌های هوایی می‌دهد که خود به صورت تنه‌های مضاعف گیاه در می‌آید. چون نور آفتاب قادر به نفوذ درخاک زیر این گیاه نیست، رشد هر گیاه دیگری در زیر سایه آن ناممکن است. با این همه فیکوس جزو محبوب‌ترین گیاهان خانگی است. دارای شیرابه مخصوص هستند که با زخمی شدن از پوست آنها جاری می‌شود. برگ‌ها پهن و براق و چرمی با نوک تیز به صورت متناوب در طول ساقه می‌رویند. گل‌های فیکوس رنگین و معطر نیست و جلب توجه نمی‌کند. فیکوس شیره ای دارد که می‌توان از آن در ساخت لاستیک استفاده کرد، نام انگلیسی این گیاه با توجه به این مسئله انتخاب شده است.

انواع فیکوس

فیکوس از لحاظ سایز و نوع رشد به سه دسته تقسیم می‌شود : فیکوس بوته ای، فیکوس رونده و فیکوس درختی و از لحاظ رنگی به سه نوع اصلی گونه ابلق به رنگ قرمز، گونه ابلق‌سفید، نوع قرمز تیره و گونه سبز ساده تقسیم می‌شود.

شرایط نگهداری و پرورش فیکوس

 نور : این درختچه جزء گیاهان خانگی است که به نور معمولی نیاز دارد و بهتر است که آن در معرض نور از جنوب یا شرق قرار دهید، اما مراقب باشید که کل روز به آن نور برسد و از طرفی نور را مستقیماً به آن نتابانید، چرا که نور داغ خورشید به طور مستقیم باعث سوختن این گیاه می‌شود و از طرفی قرار دادن در نور کم نیز رشد آن را متوقف می‌کند. گیاهانی که در مکان تاریک نگهداری می‌شوند برگ‌های پایینی خود را از دست می‌دهند و دراز و بد شکل می‌شوند و رنگشان کدر و کم رنگ می‌شود. نیاز به به نور غیر مستقیم خورشید داشته و بایستی از نور مستقیم دور باشد، همچنین سایه را تحمل می‌کند اما مکان روشن را ترجیح می‌دهد. تغییر مکان این گیاه نیز می‌تواند موجب ریزش برگ‌ها شود. در زمستان نیز باید آن را از سرما حفظ کرد.

خاک مناسب: خاک این گیاه می تواند مخلوطی از خاک معمولی و خاک برگ و کوکوپیت باشد. در صورت کمبود مواد غذایی برگ‌های گیاه بدشکل و رنگ پریده می‌شود. به منظور تغذیه مصنوعی می‌توان از کودهایی با فرمول ۱۰-۱۰-۱۰ هر دو هفته یک‌بار و یا فرمول ۲۰-۲۰-۲۰ هر ۵ هفته یک‌بار استفاده کرد. گلدان باید دارای زهکشی مناسب جهت خروج آب اضافی از ته گلدان باشد.

دما: اگر دمای خانه شما به گونه ای است که خودتان در آن راحت هستید و احساس گرما یا سرما ندارید، یعنی اینکه دمای گیاه نیز مناسب است. حداقل درجه حرارت در زمستان 16 درجه سانتیگراد، هوای سرد موجب قهوه‌ای شدن برگ‌ها و ریزش آنها می‌شود. حداکثر آن در تابستان 29 درجه سانتیگراد است، گرما را تا ۳۰ درجه سانتیگراد می‌تواند تحمل کند. بهترین دما برای رشد آن ۲۰-۲۵درجه سانتیگراد است. این گیاهان در برابر تغییرات دمایی حساس هستند و بنابراین بهتر است که آن‌ها را در مناطقی استفاده کنید که به یکباره تغییرات دمایی ندارند .

رطوبت : به رطوبت بالای 40 درصد نیاز داشته و بایستی با بالا رفتن درجه حرارت در تابستان غبارپاشی را بیشتر کنید.

تعویض گلدان : اگر رشد آن سریع باشد هر سال نیاز به تعویض گلدان دارد در صورت عدم امکان ۵-۷ سانتی متر از خاک‌های سطحی گلدن را با خاک نو و غنی تعویض و هر دو هفته یکبار تغذیه مصنوعی کنید.

بهترین روش‌های تکثیر درختچه فیکوس

۱- روش قلمه زدن
۲- تکثیر به وسیله ریشه دار کردن برگ
۳- تکثیر به روش خوابانیدن هوایی

۱- قلمه زدن ساقه فیکوس: زمان مناسب برای انجام این کار اواخر فصل بهار و اوایل فصل تابستان است. برای تهیه قلمه‌ها می‌توانید از ابتدا و یا انتهای ساقه استفاده کنید. طول مناسب برای قلمه‌ها حدود ۱۵ سانتیمتر می‌باشد. برگ‌های ابتدایی قلمه‌ها را جدا کنید تا نهایتا ۲ تا ۳ برگ روی هر قلمه باقی بماند؛ برای این‌که گیاه انرژی خود را صرف ریشه زایی کند، این کار لازم است.

زمانی که قلمه را از گیاه اصلی جدا می‌کنید، شیره سفید رنگی از آن خارج می‌شود به همین خاطر قلمه‌ها را به مدت ۳۰ دقیقه در آب قرار دهید تا این جریان قطع شود. بعد از این می‌توانید قلمه‌ها را در بستر مناسب کاشت، بکارید. بهترین خاک برای کاشت قلمه فیکوس، ترکیبی از کوکوپیت و پرلایت یا خاک برگ و ماسه رودخانه آب شیرین است. دمای مناسب برای رشد قلمه‌ها ۲۵ تا ۲۷ درجه سانت‌یگراد می‌باشد. بعد از کاشت قلمه‌ها خاک را مرطوب کنید و روی بستر کاشت را با پلاستیک شفاف بپوشانید و تا زمانی که قلمه‌ها ریشه و برگ جدید نداده‌اند بستر کاشت را مرطوب نگه دارید. بعد از ریشه دادن و جوانه زدن قلمه می‌توان آن را به گلدان مجزا انتقال داد.

۲- تکثیر به روش قلمه برگ فیکوس آلاستیکا: بهترین زمان برای تکثیر قلمه برگ فصل بهار است. با یک چاقو تیز تعدادی برگ از گیاه اصلی جدا کنید. برای انجام این کار از دستکش استفاده کنید. شیره برگ را در قسمت برش، بشویید. برای تسریع در روند ریشه‌زایی می‌توان از هورمون ریشه زا کمک گرفت، به این صورت که قبل از کاشت برگ‌ها در بستر کشت، انتهای آن‌ها را داخل هورمون ریشه زا فرو ببرید.

خاک مناسب برای تکثیر با برگ همان خاک ذکر شده است. بعد از کاشت برگ‌ها در خاک، بستر کشت را به محیط گرمی انتقال دهید. برای ایجاد رطوبت مداوم بعد از مرطوب کردن خاک، سطح بستر کاشت را با پلاستیک شفاف بپوشانید. در طول زمان ریشه زنی برگ‌ها، خاک را به وسیله اسپری آبپاش مرطوب نگه دارید. ریشه زنی برگ‌ها بسیار زمان بر است. زمانی که جوانه قلمه برگ‌ها به ۵ یا ۱۰ سانتی‌متر رسید، می‌توانید گیاه جدید را به گلدانی مجزا انتقال دهید.

توجه داشته باشید که قبل از ریشه دهی قلمه‌ها در بستر خاک می‌توانید آن‌ها را در آب نیز ریشه دار کنید و پس از ریشه دهی در خاک بکارید.

۲- تکثیر به روش قلمه برگ فیکوس آلاستیکا: بهترین زمان برای تکثیر قلمه برگ فصل بهار است. با یک چاقو تیز تعدادی برگ از گیاه اصلی جدا کنید. برای انجام این کار از دستکش استفاده کنید. شیره برگ را در قسمت برش، بشویید. برای تسریع در روند ریشه‌زایی می‌توان از هورمون ریشه زا کمک گرفت، به این صورت که قبل از کاشت برگ‌ها در بستر کشت، انتهای آن‌ها را داخل هورمون ریشه زا فرو ببرید.

خاک مناسب برای تکثیر با برگ همان خاک ذکر شده است. بعد از کاشت برگ‌ها در خاک، بستر کشت را به محیط گرمی انتقال دهید. برای ایجاد رطوبت مداوم بعد از مرطوب کردن خاک، سطح بستر کاشت را با پلاستیک شفاف بپوشانید. در طول زمان ریشه زنی برگ‌ها، خاک را به وسیله اسپری آبپاش مرطوب نگه دارید. ریشه زنی برگ‌ها بسیار زمان بر است. زمانی که جوانه قلمه برگ‌ها به ۵ یا ۱۰ سانتیمتر رسید، می‌توانید گیاه جدید را به گلدانی مجزا انتقال دهید.

توجه داشته باشید که قبل از ریشه دهی قلمه‌ها در بستر خاک می‌توانید آن‌ها را در آب نیز ریشه دار کنید و پس از ریشه دهی در خاک بکارید.

۳- تکثیر به روش خوابانیدن هوایی: برای انجام این کار بهتر است ساقه‌ای انتخاب کنید که حداقل ۳۰ سانتی‌متر طول داشته باشد. برای انجام این‌کار باید در ساقه گیاه، شکافی ایجاد کنید. دقت کنید که به آوند‌های درختچه آسیب نزنید. قسمتی از پوست ساقه را که حالتی نرم‌تر دارد جدا کنید. سپس خزه اسفاگنوم را که در آب خیس کردید، دور همان قسمتی که پوست آن را جدا کردید قرار دهید و دور تا دور آن را با پلاستیک بپوشانید. این روش برای حفظ رطوبت و عدم جدا شدن خزه اسفاگنوم لازم است. حتما سر و ته کیسه را محکم ببندید تا هوا داخل آن جریان نیابد. پس از مدتی آن قسمت شروع به ریشه زنی می‌کند. زمانی که ریشه‌ها را مشاهد کردید می‌توانید ساقه را از گیاه اصلی جدا کنید و در گلدان جدیدی بکارید.

مشکلات اساسی در نگهداری فیکوس آلاستیکا

این درختچه زیبا در نگهداری، بدون دردسر و مشکل است و می‌تواند در هر شرایطی رشد کند؛ اما ممکن است مورد هجوم آفت‌ها و بیماری‌هایی قرار بگیرد که سلامتی گیاه را به خطر می‌اندازد. برخی از این مشکلات عبارتند از:

آفت‌ها: فیکوس آلاستیکا در برابر بیشتر آفات معمول در گیاهان خانگی مثل شته‌ها، کنه تار عنکبوتی و شپشک آردآلود آسیب پذیر است. این نوع آفت‌ها بافت‌های گیاه را سوراخ می‌کنند و از شیرابه درون آن تغذیه می‌کنند. از آن‌جایی که این شته‌ها کلروفیل گیاه را حذف می‌کنند، باعث می‌شود برگ‌ها خال دار و سوراخ سوراخ شوند. بهترین راه مبارزه پاک کردن پشت و رو برگ‌ها با پارچه نرم و نمناک است. در مواردی که تعداد شته‌ها زیاد است می‌توان از آفت کش‌های مایع یا صابون حشره کش استفاده کرد.

انواع بیماری‌های درختچه فیکوس آلاستیکا

علت لوله شدن و خشک شدن برگ‌ها: نور مستقیم خورشید و یا دیر شدن زمان آبیاری علت این عارضه است. برای رفع این مشکل، گیاه را با گلدان، ۱۵ دقیقه در تشت آب قرار دهید.

زرد شدن برگ فیکوس آلاستیکا: آبیاری بیش از اندازه و غرقابی موجب ایجاد این عارضه است. ادامه این شرایط موجب پوسیدگی ریشه و نابودی درختچه می‌شود. حتماً بین دو آبیاری اجازه دهید سطح خاک گلدان کمی خشک شود. از زهکشی خاک و سوراخ بودن ته گلدان اطمینان حاصل کنید.

رنگ پریدگی و ریز شدن برگ‌های جدید: یا گلدان کوچک است یا کمبود مواد مغذی خاک علت آن است.

علت ایجاد لکه قهوه‌ای روی برگ و ریزش آن: سرد بودن هوا علت آن است. گیاه را به محیط گرم منتقل کنید.

منبع : فرارو