معرفی کشت هیدروپونیک و انواع بستر رایج آن در ایران

كلمه هيدروپونيك از تركيب دو واژه يوناني هيدرو به معناي آب و پونوس به معناي كار و تلاش ساخته شده است. اين كلمه را اولين بار دكتر گريك استاد يكي از دانشگاههاي كاليفرنيا به كار گرفت. هيدرپونيك فن كاشت گياهان بدون خاك است ريشه‌ها در هوا كه بايد بسيار مرطوب نگاه داشته شود يا در آب كه بايد خوب تهويه شود و يا در برخي مواد جامد غير از خاك كه رطوبت را در خود نگه مي‌دارد رشد مي‌كنند آب موجود در اطراف ريشه‌ها كه غذاي مورد نياز گياه را تامين مي‌كند، حاوي تركيبات متعادلي از مواد غذايي است. اساس سيستم هیدروپونيك آب است. پس اين سيستم مي‌تواند كاملاً اتوماتيك باشد؛ مزيت اتوماتيك بودن سيستم اين است كه اگر باغبان براي مدت زيادي در گلخانه حاضر نبود، گياه از كمبود آب و مواد غذايي، تلف نخواهد شد.
کشت هيدروپونيک اين امکان را به کشاورز می‌دهد که در زمان کوتاه‌تر با زحمت کمتر محصولي باراندمان بيشتر را کشت نمايد. علم هيدروپونيک ثابت کرده است که براي رشد گياهان به خاک احتياجي نيست، اما به عناصري که در خاک موجود است (مواد معدني، مواد آلی) احتياج است. هر گياهي را می‌توان به‌ صورت هيدروپونيک کشت کرد، ولي بعضي از آن‌ها موفقيت بيشتري در اين سيستم دارند. کشت هيدروپونيک براي میوه‌هایی با محصولات مقاوم از قبيل گوجه، خيار، فلفل، گياهان برگي مثل کاهو، سبزي و گياهاني که رشد سريعي دارند، ايده آل است.
این روش در حال حاضر بیشتر در گلخانه‌ها و مکان‌هایی که خاک فقیری دارند یا خاک آنجا به هر صورت دچار آلودگی است و یا در مکان‌هایی که بحران آبی است مورداستفاده قرار می‌گیرد.

برای خرید خاک و بستر کشت به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

مزایای کشت هیدروپونیک

• امکان پرورش گیاهان به روش هایدروپونیک در تمام نقاط وجود دارد
• تراکم در واحد سطح کشت هایدروپونیک بالاست
• کاهش میزان کار سنگین
• حفظ و نگهداری آب
• کاهش مشکلات ناشی از وجود آفات و بیماری‌ها
• ریشه کن کردن مشکل علف‌های هرز
• افزایش تولید محصول
• حفظ و نگهداری مواد غذایی
•  کنترل شرایط محیطی
• کنترل شیمیایی منطقه ریشه آسان است
• استقرار آسان‌تر گیاهان جدید

معایب استفاده از روش کشت هیدروپونیک

• هزينه سرمايه‌گذاري در روش آبکشت بيشتر از کشت گلخانه‌اي معمولي است. اين هزينه اضافي به احداث حوضچه‌ها، کانال‌ها و استفاده از پمپ مربوط مي‌شود.
•  هزينه برقي که برای به کار انداختن تاسيسات استفاده مي‌شود، بيشتر است.
•  مشکل تهویه
• عدم وجود خاصیت تامپونی(بافری)
• ضرورت کمک گرفتن از تکنسين‌هاي که قادر به تهيه محلول غذايي، تجزيه و ترکيب و بازسازي آن باشد.

برای خرید کیسه کشت مخصوص کشت هیدروپونیک به فروشگاه اینترنتی نازبو مراجعه کنید.

کشت هیدروپونیک به روش گروبگ یا کیسه رشد
 

گروبگ یا کیسه رشد یکی از انواع بسترهای کشت در کشت هیدروپونیک است. برای اولین بار در انگلستان این تکنیک در سال 1970 برای کشت گیاهان بصورت هیدروپونیک (بدون خاک) در منازل ایجاد شد، اما به دلیل مزایای خاص خود استفاده از آن بسرعت رو به فزونی گذاشت به گونه‌ای که در سال 1973 تولید و استفاده از آن به حد تجاری خود رسید. در این نوع کشت گیاه درون کیسه های مخصوص به نام گروبگ کشت می‌گردد.

گروبگ‌ها با توجه به نوع گیاه در ارتفاع‌های استاندارد خاص، یا بر روی زمین و یا بر روی پایه‌ها قرار گرفته و کود و محلول‌های غذایی توسط قطره چکان‌های مجزا در پای هر گیاه قرار می‌گیرد. انتخاب نوع گروبک و نحوه اجرا در ارتباط با نوع گیاه و طول دوره کشت بوده و در صورت عدم رعایت اصول و شرایط به دلیل بروز مشکلات، کشت هیدروپونیک در این نوع بستر سخت خواهد شد. محتویات درون گروبگ‌ها اغلب بر اساس نوع سفارش مشتری بر اساس نوع محصول مورد نظر پر می‌شوند، اما بطور معمول از کوکوپیت و پرلیت با درصدهای مختلف تشکیل شده‌اند.

مزایا و معایب کیسه کشت در کشت هیدروپونیک

مزایای کیسه کشت: مناسب برای کشت سبزی و صیفی‌جات با طول دوره کوتاه، اجرای راحت، کارایی بالا، قابل جابجایی، امکان کنترل دقیق‌تر چند بوته بطور یک‌جا

معایب کیسه رشد: امکان گرفتگی سر نازل‌های وارد شده به گروبگ با رسوبات یا ریشۀ گیاه، نیاز به استفاده از تعداد زیادی از نازل‌ها و زهکش

کشت هیدروپونیک به روش گلدانی

در این نوع کشت گیاه درون گلدان‌های مخصوص که با توجه به نیاز گیاه و با تراکم مشخص در واحد سطح کشت می‌گردد. گلدان‌ها با توجه به نوع گیاه در ارتفاع‌های استاندارد خاص، یا بر روی زمین و یا بر روی پایه‌ها قرار گرفته و کود و محلول‌های غذایی توسط قطره چکان‌های مجزا برای هر گلدان در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. گلدان‌های هیدروپونیک قابل قرارگیری بر روی پایه و کف با ظرفیت بستر 8 الی 15 لیتر می‌باشد. این روش برای بسیاری از گیاهان قابلیت اجرا را دارد. برای مثال گیاهانی مثل گوجه فرنگی، انجیر، موز، توت فرنگی و… 
در صورتی که گلدان‌ها به صورت عمودی روی یکدیگر قرار گیرند، آب و محلول‌های غذایی با استفاده پمپ و با استفاده از جاذبه زمین از بالا به سمت پایین روانه شده و کلیه گلدان‌ها و گیاهان را تغذیه می‌کنند و نیازی به استفاده از لوله‌های متعدد برای هر گلدان نیست. این روش فقط برای گیاهانی قابلیت اجرا را دارد که ارتفاع نمی‌گیرند و پاکوتاه هستند مانند توت فرنگی. در صورتیکه گلدان‌ها بصورت افقی در کنار یکدیگر قرار بگیرند، آب و محلول‌های غذایی با استفاده از نیروی پمپ و با استفاده از لوله‌های نازک انتقال آب و نازل‌ها به تک تک گلدان‌ها در طول گلخانه هدایت می‌شوند. این روش بیشتر برای گیاهانی کاربرد دارد که دارای ارتفاع و حجم زیادی هستند مانند گوجه فرنگی، انجیر، موز و… .

از ذوب کردن صخره‌های بازالت یا برخی مینرال‌های دیگر در دمای 1500درجه سانتیگراد موادی ساخته می‌شود که مشابه فیبرهای ریز است.

پشم سنگ از جمله عایق‌های حرارتی محسوب می‌شود که نقش موثری در صرفه جویی انرژی در ساختمان‌ها ایفا نماید. پشم سنگ ضد آتش و بی اثر روی فلزات بوده و نسبت به ترکیبات شیمیایی تقریباً خنثی، بهداشتی، غیر رسمی و از بی‌ضررترین عایق‌های حرارتی و صوتی و الکتریسته محسوب شده و با محیط زیست کاملا سازگاری داشته و به پوست دست آسیب نمی‌رساند. یکی دیگر از کاربردهای پشم سنگ استفاده از آن در کشت هیدروپونیک است. خصوصیات مذکور در پشم سنگ به اضافه بافت نرم و لطیف و متخلخل بودن آن برای سهولت ریشه گیاه و همچنین کاربری آسان و مقرون به صرفه بودن، مصرف آن را در بخش کشاورزی (کشت بدون خاک) توجیه پذیر نموده است به طوری که از پشم سنگ برای بسترهای اصلی کشت نیز استفاده می‌شود. پشم سنگ به سبب داشتن ترکیباتی مفید برای کشاورزی از جمله اکسید مولیبدن‌، می‌تواند سبب بهبود خاک های زراعی و به تبع آن افزایش تولید محصولات کشاورزی شود. با استفاده از پشم سنگ و با روش هیدروپونیک می‌توان در آپارتمان‌ها و مکان‌هایی که هیچ گونه باغچه یا پاسیویی وجود ندارد، فضای سبز مناسب به وجود آورد.
پشم سنگ در کشت هیدروپونیک برای اولین بار در آمریکا استفاده شد. از دیگر ویژگی پشم سنگ، تولید سالم با کیفیت بالا به علت عدم وجود عناصر زیان بار در محصول مثل نیترات‌های اضافی، فلزات سنگین، عناصر میکروبی و قارچی، سموم و … می‌باشد. صرفه جویی در مصرف آب آبیاری و همچنین افزایش کارایی مصرف آب در گیاه (افزایش تولید ماده خشک گیاه نسبت به آب مصرفی) از دیگر مزایای کشت هیدروپونیک با پشم سنگ می‌باشد. صرفه جویی در سطح کشت اشغال شده و استفاده از فضای بیشتر نیز قابل اهمیت است. از پشم سنگ به عنوان بستر نشایی و اصلی سبزیجاتی مثل توت فرنگی، گوجه فرنگی، خیار، فلفل، کاهو و … ، گل‌هایی مثل رز، میخک، ژربرا، بنفشه آفریقایی و … استفاده می‌شود.

مزایای استفاده از پشم سنگ در کشت هیدروپونیک:

• پشم سنگ با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی که دارا می‌باشد، یکی از بهترین بسترهای کشت هیدروپونیک محسوب می‌شود.
• پشم سنگ هیچ ماده مغزی ندارد و استریل می‌باشد، این خاصی باعث شده که هیچ میکرو ارگانیسمی نتواند پشم سنگ را تجزیه کند، همچنین پشم سنگ تحت تاثیر ترکیبات شیمیایی قرار نمی‌گیرد.
• پشم سنگ هیچگونه ماده سمی تولید نمی‌کند و کاملاً خنثی است.
• به دلیل متخلخل بودن پشم سنگ هوادهی به ریشه گیاهان در آن به خوبی صورت می‌گیرد.
• علاوه بر این متخلخل بودن پشم سنگ به حفظ رطوبت کافی در آن کمک می‌کند و گیاه کمتر تحت تاثیر کم آبی قرار می گیرد.
• پشم سنگ کاملا کدر بوده و نور نمی‌تواند به آن نفوذ کند.
• ریشه گیاهان به راحتی در روزنه‌های پشم سنگ نفوذ می‌کند و هیچ مانعی بر سر رشد ریشه گیاه وجود ندارد. خصوصیات ویژه پشم سنگ موجب شده تا این محصول یکی از انتخاب‌های مطلوب برای کشت هیدروپونیک به عنوان بستر باشد.

کشت هیدروپونیک به روش گاتر کشت

در این نوع کشت گیاه درون کانال‌های دست ساز به نام گاتر کشت می‌گردد. گاتر می‌تواند از مصالح مختلف ساخته شود و بعد با بستر مخصوص مورد نیاز پر گردد. بسته به نوع گاتر می‌توان آن‌ها را در ارتفاع‌های استاندارد خاص، یا بر روی زمین و یا در ارتفاع قرار داد و کود و محلول‌های غذایی در طول گاتر توسط لوله‌ای انتقال پخش می‌گردد. انتقال بیماری‌ها در این روش به دلیل یکپارچه بودن بستر زیاد اما مدیریت آن آسان می‌باشد.
از مزایای گاتر کشت مدیریت آن آسان می‌باشد، هزینه اجرایی آن پایین می‌باشد مدیریت آبیاری آسان است.